PRACA DOMOWA z lekcji 17 z dnia 5 lutego 2021
Przypominam ze w piątek, 12 lutego nie trzeba zalogować się, nie będzie lekcji ze mną, ale trzeba te obowiązkowe godziny lekcyjne wypełnić w domu i dlatego proszę przeczytać uważnie polecenia, ktore podalam ponizej oraz zestaw pytań, na które proszę odpowiedzieć pisemnie. Proszę przepisać pytania i odpowiedzieć na nie pełnym zdaniem. W razie niewiadomej odpowiedzi, szukamy jej w lekturze do pobrania.
Ile zapamiętałes po przeczytaniu i wysluchaniu opowiadania Marii Dąbrowskiej „Marcin Kozera” Audiobook ponizej.
1. Ile lat miał Marcin Kozera jak zmarła jego mama?
2. Ile lat ma Marcin?
3. Jak ma na imię ojciec Marcina?
4. Gdzie dzieci szyły ubrania na jasełka?
5. Jak ma na imię najbliższa koleżanka Marcina?
6. W jakim mieście rozgrywa się akcja utworu?
7. Dlaczego tata przyprowadził Marcina do Towarzystwa Polskiego?
8. Jaka rolę miał zagrać w jasełkach Marcin?
9. Kim z zawodu jest ojciec Marcina?
10. Jak długo ojciec Marcina nie był w swej ojczyźnie?
11. Do jakiego przykrego incydentu doszło podczas wspólnej wyprawy Marcina i Krysi?
12. W jaki sposób Marcin Kozera poczuł, że jest Polakiem…..?
13. Co, Twoim zdaniem, oznacza poczucie tożsamości narodowej?
Bardzo dokładnie zrób pracę domową odnoszącą się do Trenu VIII, dlaczego? Tego dowiesz się na następnej lekcji.
1. Uzupełnij zdania:
Od 1575r. Jan Kochanowski mieszkał w ………………………….. Poeta przeżył tam lata opromienione szczęściem rodzinnym. Około 1579 r. spotkał go jednak straszny cios – …………………………………………………. . To przyczyniło się do powstania „………………………”.
Bohaterką tych wierszy jest właśnie ………………………………….., po stracie której dom poety jest ………………………………….. . W trenie VIII poeta opisuje ……………….. za życia dziecka i po jej ………………………. . Dom za życia Urszulki jest ……………………………, po śmierci natomiast: „ …………………………………………………..”
2. Odpowiedz na pytania w podręczniku ćw.I na str. 151
3. Wypełnij tabelę:
Wypisz z Trenu VIII wyrazy określające dom za życia i dom po śmierci dziecka (tekst trenu zajdziesz w podręczniku na str.151 lub w handout do lekcji 15).
| Dom za życia dziecka: | Dom po śmierci dziecka: |
| Nazwij uczucia towarzyszące tym sytuacjom. | |
3. Opisz nastrój panujący w domu za życia Orszulki i po jej śmierci.
……………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
5. Przeczytaj ze zrozumieniem fragment powieści Mieczysława Jasturna „Poeta i dworzanin”, który czytaliśmy na lekcji.
„Choroba Orszulki przyszła tak nagle i uderzyła tak gwałtownie, że rodzice nie zdążyli nawet sprowadzić doktora z Radomia. A właśnie ukończyła dwa i pół roku, była zupełnie zdrowa i wesoła. Teraz jej czoło było rozpalone, oczy patrzyły jak przez mgłę, głos z trudem wychodził z krtani, błagała wzrokiem o pomoc, nie płakała. Zasnęła.Rodzice czuwali całą noc przy łóżeczku. Miała sen niespokojny. Prosiła o wodę. Nazajutrz była zupełnie nieprzytomna. Znów przyszła noc okropna, bezsenna. Rodzice upadli z nóg. Jan zdrętwiał wewnętrznie i zdawało się zobojętniał na wszystko. Nad ranem poszedł do swojego pokoju i zasnął w ubraniu na nie rozścielonym łóżku. Zbudził go straszny płacz Doroty, płacz który przebiłby niebo, gdyby było czymś, co mogłoby pojąć płacz. Nie powiedział ani słowa, nie zapłakał. Stanął przy łóżeczku, w którym leżał zimny trupek jego córeczki. Powieki miała przymknięte, cień od rzęs padał na policzki. Tylko włosy żyły, jasne, nie naruszone śmiercią, trwalsze od wszystkiego, co było dotąd Orszulą, złociły się pysznie na bieli poduszki. Można by mniemać, że mała śpi.”
6. Refleksja:
Na zakończenie chciałbym, żebyście pamiętali, że w takiej sytuacji jak znalazł się
Jan Kochanowski może znaleźć się każdy człowiek, bo takie jest życie i często ludzie szybko odchodzą, czasami zupełnie niespodziewanie i potem czegoś żałujemy, dlatego chciałabym,
żebyście po tej lekcji, może dość poważnej i momentami smutnej zapamiętali sobie pewien cytat. Pochodzi on z wiersza poety ks. Jana Twardowskiego.
cytat: „Śpieszmy się kochać ludzi, bo szybko odchodzą”.
Wpiszcie sobie ten cytat do zeszytu i niech będzie on dla was dewizą waszego dalszego
postępowania.
7. Praca domowa: w zeszycie napisz esej na jedną stronę na temat: Czy słowa poety „Śpieszmy się kochać ludzi tak szybko odchodzą” wydają ci się słuszne?
Następnie prześlij kopię na adres klasa10a@gmail.com
8. Obejrzyj film odpowiedz na pytania pełnymi zdaniami w zeszycie, następnie prześlij kopię na adres:
klasa10a@gmail.com
Obejrzyj film:
Pytania kontrolne „Zamek Wawelski”
Definicja: Tren
Pieśń żałobna wywodząca się z tradycji starożytnej (hebrajskiej, greckiej i rzymskiej), rozpamiętująca czyny osoby zmarłej, wyrażająca pochwałę dla zasług zmarłej/zmarłego, podkreślająca poczucie straty po śmierci bliskiej osoby. Ważnymi cechami trenów są także liryzm i emocjonalność.
„Treny” Jana Kochanowskiego to tekst obowiązkowy pod wieloma względami.
Urszulka Kochanowska zmarła na przełomie lat 1579 i 1580. Miała wówczas dwa i pół roku. Owocem tych smutnych chwil w życiu Kochanowskiego są Treny – cykl dziewiętnastu utworów żałobnych, które ukazały się w roku 1580. Poświęcenie poważnych utworów takiemu maleństwu było wówczas czymś wręcz niestosownym. To pierwszy znany utwór tego typu w polskiej literaturze (po śmierci drugiej córki, Hanny, poeta napisał jedynie skromniutkie, czterowersowe epitafium). Kochanowski miał świadomość, że przełamuje tabu. Pisanie o małym dziecku tak poważnych utworów jak treny wydawało się wówczas niezgodne z wywodzącą się z poetyki antycznej zasadą decorum, czyli odpowiedniości formy dzieła do jego treści.
Treny jako gatunek należą do liryki żałobnej, czyli funeralnej (związanej z pogrzebem, żałobą – łac. funus pogrzeb). Wywodzą się ze starogreckiej pieśni śpiewanej przy łożu zmarłego. Bohaterem takiej pieśni była osoba zmarła. I mogła być nim tylko zasłużona osoba dorosła. Starogrecka pieśń tego typu miała ściśle określoną budowę, wzbogaconą później przez poetyki renesansowe. Jej głównymi częściami były: pochwała osoby zmarłej, opłakiwanie i pocieszenie; mogło się także pojawić napomnienie. Kochanowski pierwszy wykorzystał budowę tego typu pieśni do skomponowania całego cyklu trenologicznego, czyniąc poszczególne motywy klasycznej pieśni żałobnej ośrodkami tematycznymi szeregu samodzielnych utworów lirycznych (historycy literatury nazywają ten cykl poematem trenologicznym, widzą w nim bowiem jeden utwór rozpisany na 19 części). Nowatorstwem było też uczynienie dziecka bohaterem poważnych utworów. Ponadto Kochanowski, wbrew tradycji pieśni żałobnej, uczynił bohaterem również osobę rozpamiętującą stratę – w niektórych trenach, np. w Trenie IX, w ogóle nie mówi o zmarłej córce.
Tren VIII opisuje Urszulę jako bardzo żywą i pogodną dziewczynkę, która swoim usposobieniem
Nie dopuściłaś nigdy matce się frasować,
Ani ojcu myśleniem zbytnim głowy psować,
To tego, to owego wdzięcznie obłapiając
I onym swym uciesznym śmiechem zabawiając.
Pustka, która została w domu po śmierci dziecka, jest nie do zniesienia.
Poeta nie szczędzi pochwał córce i przypisuje jej największe zalety: posłuszeństwo, karność, roztropność, skromność. Hymn pochwalny na cześć dziecka stanowi Tren XII.
Kochanowski w cyklu Trenów daje wyraz głębokiej rozpaczy po odejściu dziewczynki. Uważa je za okrutny i niesprawiedliwy wyrok losu. Nie potrafi wytłumaczyć sobie śmierci dziecka, które nie zdążyło jeszcze poznać świata. Śmierć potomstwa przed rodzicami uważa za pogwałcenie naturalnego porządku rzeczy. Największy ból wyrażają początkowe utwory cyklu, w których poeta przywołuje wszystkie smutki świata, aby pomogły mu opłakać zmarłą. Nie widzi innego wyjścia w utuleniu żalu, jak udać się w zaświaty za zmarłą. W Trenie IV Kochanowski nawiązuje do mitologicznej historii Niobe, matki, której dwanaścioro dzieci zginęło od strzał z łuków Apollona i Artemidy. Zrozpaczona matka została zamieniona w kamień.
Śmierć dziecka staje się pretekstem do napisania wielkiego traktatu filozoficznego dotyczącego istoty cierpienia, losów człowieka po śmierci, wiary.
Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim,
Moja droga Orszulo, tym zniknieniem swoim!
Poeta napisał 19 trenów, numerowanych cyframi rzymskimi. Poprzedził je dedykacją: „Orszuli Kochanowskiej, wdzięcznej, uciesznej, niepospolitej dziecinie…”, zaś w drugim wydaniu dołączył utwór Epitafium Hannie Kochanowskiej (poświęcony zmarłej niedługo po Urszuli córce Hannie).
O „Trenach” powinieneś pamiętać, omawiając następujące motywy:
Głównymi bohaterami „Trenów” są Urszulka i jej ojciec, który występuje w dwóch rolach: cierpiącego ojca i artysty-filozofa przeżywającego kryzys światopoglądowy. W cyklu wielokrotnie mówi się także o Bogu, przywołuje się Go nie zawsze z pełną pokorą. W jednym z ostatnich trenów pojawia się również zmarła matka Kochanowskiego.
Musisz pamiętać, że Kochanowski przed tym, jak umarła mu córka Urszulka, która jest bohaterką „Trenów”, był uznawany za stoika.
A jaka jest główna myśl stoików?
Niezależnie od tego, czy ci dobrze, czy ci źle – wszystko musisz przyjmować z pokorą i bez nadmiernych emocji. Nie wolno ani szaleńczo się cieszyć, ani zalewać się łzami. Złoty środek – to kluczowa teoria stoików. Problem tylko polega na tym, że znacznie prościej ją wyznawać, jak jest ci dobrze i po prostu musisz kontrolować swoją radość, żeby nie popaść w samozachwyt. Gorzej w drugą stronę. Jak trudne w obliczu tragedii życiowej są do realizacji idee stoików, zobaczyć można właśnie na przykładzie „Trenów”.
Zadanie domowe
W formie pisemnej w (pdf doc) na 5- tego lutego do wyslania na moj email lub do oddania w szkole 5 lutego.
1. Przeczytaj ze zrozumieniem i przeanalizuj Tren V Kochanowskiego, popierajac swoje wypowiedzi cytatami z trenu. Zalacznik ponizej do pobrania.
Uwzglednij:
2. Przeczytaj ze zrozumieniem i przeanalizuj Tren X ,czyli przezwyciezenie przez Kochanowskiego buntu! Zalacznik ponizej do pobrania.
Uwzglednij:
3. Uzupełnij opis obrazu odpowiednimi wyrazami. Uzupelniony tekst wysli na moj email.
„Kochanowski nad zwłokami Urszulki” to obraz namalowany przez Jana Matejkę w 1862 r. Na pierwszym planie widać …………….. ………………………., który …………….. nad swoją zmarłą córeczką i ……………. obejmuje Urszulkę. Na twarzy mężczyzny widać …………………, ……………………… i rozpacz, wynikające ze …………………. ukochanego dziecka. Urszulka ubrana w białą ………………….. leży w małej brązowej ……………… . Pomiędzy rączkami dziewczynki znajduje się …………… . Obie postaci – ojca i dziecka – są namalowane wyrazistymi ……………… . Natomiast tło obrazu jest słabo ……………………. . Jedyne przedmioty, które można rozpoznać na drugim planie, to stojąca w ozdobnym lichtarzu ………………… i wiszący krzyż.
4. Sprawdz czy rozumiesz strona 151 cw. 1 w ksiazce i cw. 2 uzupelnij tabelke/ strona 153 dom przed smiercia Urszuli i po w ksiazce.
5. Pocwicz gramatyke moze bedzie male dyktando ( O, U, Z, Rz, H, Ch)
6. Naucz sie recytowac wybrana fraszke Kochanowskiego lub Tren VIII na 5tego lutego.
7. Przeczytaj wiersz Lesmiana pt: “Urszulka Kochanowska” str. 156 podrecznik.
Do zobaczenia w Szkole Polskiej, jezeli bedzie jakas zmiana wysle emaila.
5. Film o Janie Kochanowskim i Trenach.
Uwaga! Przypominam, że na Moodle są ćwiczenia ortograficzne z wyrazami ó i u, które mieliście zrobić przez ostatnie 2 tygodnie. Ćwiczenia te można robić wielokrotnie aż do opanowania materiału. Quiz z ó i u jest dostępny do 31 stycznia 2021.
Przypominam! Nie wszyscy uczniowie przesłali prace domowe z poprzedniej lekcji, proszę o uzupełnienie zaległości!
Zagadnienia z lekcji:
Załącznik 1
Mikołaj Kopernik urodził się w Toruniu w 1473 roku. Od najmłodszych lat interesowały go książki, więc kiedy dorósł, rozpoczął studia w Krakowie, a później w Bolonii we Włoszech. Pasjonował się nauką, a szczególnie astronomią, czyli badaniem nieba oraz gwiazd, planet i innych ciał niebieskich. Zajmował się wieloma dziedzinami wiedzy naraz. Oprócz astronomii były to: matematyka, prawo, ekonomia, kartografia oraz strategia wojskowa. Mikołaj Kopernik był także lekarzem i tłumaczem. Kiedy po studiach zamieszkał we Fromborku, zbudował własne obserwatorium astronomiczne i rozpoczął dokładne badania nieba. Czy wiecie, że w tamtych czasach ludzie wierzyli, że Słońce okrąża Ziemię? To Mikołaj Kopernik jako pierwszy zauważył, że jest odwrotnie: to Ziemia i inne planety krążą wokół Słońca. Swoje wielkie odkrycie Kopernik opisał w dziele „O obrotach sfer niebieskich”, a jego pojawienie się wywołało prawdziwą rewolucję, zwaną przewrotem kopernikańskim. Nic dziwnego, że mówi się, iż ten wielki Polak „Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię”
Mikołaj Kopernik był prawdziwym człowiekiem renesansu. Drugą dziedziną, obok astronomii, w której się zasłużył, była ekonomia. 21 marca 1522 wygłosił w Grudziądzu wykład “Traktat o monecie”, w którym postawił słynną tezę o wypieraniu lepszego pieniądza (o większej wartości rynkowej) przez gorszy, co jego zdaniem prowadziło do zubożenia społeczeństwa. Przedstawił wówczas również projekt reformy monetarnej w Prusach Królewskich.
Ekonomiczny charakter miało też opracowanie przez Kopernika nowej receptury wypieku chleba. Tak zwana taksa chlebowa miała na celu obniżenie cen pieczywa.
– Kopernik oceniał, że cena chleba była za wysoka. Ceny chleba nie dyktował rynek, ustalał ją zarządca – wyjaśniał Michał Kłosiński z Muzeum Okręgowego w Toruniu w programie z cyklu “Naukowy zawrót głowy”.
W latach 1516-1521, kiedy Kopernik administrował dobrami kapituły z twierdzy w Olsztynie, trwała wojna polsko-krzyżacka. Astronom był zmuszony wcielić się w kolejną rolę – dowódcy. Kopernik zajął się obroną Olsztyna, dzięki jego działaniom ten jeden z najważniejszych fortów południowej Warmii nie dostał się w ręce krzyżackie.
To nie jedyne jego talenty: był tłumaczem, prawnikiem, lekarzem. Do dziś zachowały się jego zalecenia lekarskie dotyczące m.in. zrzucania wagi.
2. Gramatyka z podrecznika G2,G6/135-137 prosze zrobic zdjecie i wyslac na moj email.
3. Prosze wyslac wszystkie zalegle zadania domowe do oceny do konca stycznia.
4. Dziekuje tym uczniom, ktorzy sumiennie pracuja na lekcjach online i na termin przysylaja zadania domowe.
5. Nastepne zajecia online 28 stycznia czwartek godzina 18:00. Obecnosc obowiazkowa.
Lekcja 14 – Praca domowa z dnia 15 stycznia 2021
Jan Kochanowski (1530 – 1584) urodził się w Sycynie w Radomskiem. Otrzymał klasyczne wykształcenie z łaciny i sztuk wyzwolonych. Mając 14 lat rozpoczął studia w Akademii Krakowskiej, następne 15 lat spędził na studiach i podróżowaniu. Był słuchaczem uniwersytetów w Królewcu mieszkając na dworze księcia Albrechta i zyskując jego przyjaźń. Studiował w Padwie filologię klasyczną, gdzie zdobył doskonałą znajomość łaciny i greki co pozwoliło mu czytać dzieła starożytnych w orginale. W 1559 r. powrócił do kraju. Tutaj poświęcił się służbie dworskiej na dworze króla Zygmunta Augusta w której wytrwał ok. dziesięciu lat. Kochanowski uhonorowany tytułem sekretarza królewskiego, wzbogacony nadaniami, porzucił dwór w końcu 1569 lub na początku 1570 r. i osiadł na stałe w Czarnolesie; w pięć lat później ożenił się z Dorotą Podlodowską. W 1578 lub 1579 r. poeta przeżył śmierć młodszej córki, Urszuli, a między 1580 a 1583 – starszej, Hanny.
Po wybraniu na króla Polski Stefana Batorego Kochanowski zbliżył się ponownie do dworu, do kanclerza Jana Zamojskiego i do samego króla, który miał rzadki, cenny dar wyszukiwania i pozyskiwania ludzi mądrych i utalentowanych. Wielu z nich było też osobiście zaprzyjaźnionych z poetą, jak np. Andrzej Patrycy Nidecki – wybitny filolog, wydawca pism Cycerona, Stanisław Fogelweder – humanista (zob. Psałterz.. .), Piotr Roizjusz (Hiszpan – Ruiz de Moroz) – profesor prawa na Akademii Krakowskiej (sławny z fraszki O doktorze Hiszpanie), Łukasz Gónicki – autor Dworzanina polskiego.
Zmarł nagle w Lublinie 22 sierpnia 1584. Pochowany został w Zwoleniu, w pobliżu którego leży Czarnolas.
Jan Kochanowski powszechnie uznany za najwybitniejszego poetę Polski i Słowiańszczyzny aż do czasów Mickiewicza i Słowackiego. Kochanowski wyznaczył rytm całego dalszego rozwoju poezji polskiej, cieszył się wielką sławą u swych współczesnych, którzy nazywali go “kochaniem wieku”.
W twórczości Kochanowskiego język polski uzyskał pełną dojrzałość i uważny jest za klasyka polskiego wiersza sylabistycznego.
Współcześni mu znani poeci europejscy to(sprawdź odnośniki na końcu lekcji):
*francuski Pierre de Ronsard, *włoski Torquato Tasso, *angielski Edmund Spenser czy *Philip Sidney.
Najwyższe szczyty sztuki poetyckiej osiągnął w „Trenach” – cyklu dziewiętnastu wierszy, dziejów osobistego bólu poety napisanych po śmierci jego córeczki. Są one wyjątkowe w literaturze światowej. Kochanowski świadomie przełamał długowieczną tradycję threnos (lament) sięgającą starożytności, co niejednokrotnie zarzucali mu współcześni zgorszeni pogwałceniem kanonów poezji klasycznej. „Treny” opiewają rozpacz ojca po stracie dziecka. Tak powstało arcydzieło gdzie konwencja została równocześnie przełamana i zachowana.
Najbardziej znany jest tren VIII gdzie poeta wyraża swój ból po śmierci swej córeczki:
Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim,
Moja droga Orszulo, tym zniknienim swoim.
Pełno nas, a jakoby nikogo nie było:
Jedną maluczką duszą tak wiele ubyło.
Tyś za wszytki mówiła, za wszytki śpiewała,
Wszytkiś w domu kąciki zawżdy pobiegała.
Nie dopuściłaś nigdy matce sie frasować
Ani ojcu myśleniem zbytnim głowy psować,
To tego, to owego wdzięcznie obłapiając
I onym swym uciesznym śmiechem zabawiając.
Teraz wszytko umilkło, szczere pustki w domu,
Nie masz zabawki, nie masz rośmiać sie nikomu.
Z każdego kąta żałość człowieka ujmuje,
A serce swej pociechy darmo upatruje.
(*uwaga! Numery odnoszą się do wersów)
1. pustki – miejsce nie zamieszkane, opuszczone, puste.
2. zniknienim – zniknieniem, zniknięciem.
4. duszą – dusza * – w znaczeniu: “żywe stworzenie”; dawniej duszami nazywano ludzi, np. szlachcic posiadał wieś z określoną ilością dusz, czyli chłopów; jedną (…) duszą (…) ubyło – z jedną duszą ubyło. Jerzy Axer przekonująco dowodził, że jest to niejako odpowiedź na cytat z listu, który otrzymał Cicero od swojego przyjaciela Serwiusza Sulpicjusza. Przyjaciel pytał Cycerona cierpiącego po śmierci córki Tulii: “in unius (Jedną) mulierculae animula (maluczką duszą) [si] iactura facta est (ubyło), tanto opere [commoveris] (tak wiele)?”. Postać i dzieło Cycerona są ważne również w Trenie XVI i XIX.
6. wszytki kąciki – wszystkie zakamarki, całą przestrzeń domu; pobiegała – przebiegała.
7. Nie dopuściłaś (…) matce sie frasować – nie dopuściłaś, nie pozwoliłaś, by matka się frasowała, martwiła.
8. głowy psować – martwić się, dręczyć się myślami (psować – psuć).
9. wdzięcznie * – obłapiając – obłapiać – obejmować.
11. szczere – szczery – prawdziwy.
12. zabawka * – miłe zajęcie, zajęcie przynoszące radość (por. zabawić się).
13. z każdego kąta – zewsząd; ujmuje – chwyta.
14. swej pociechy – należnej mu pociechy (pociecha to również określenie dziecka
15. darmo – na darmo, daremnie, na próżno; upatruje – wygląda, oczekuje zobaczenia, wypatruje.
Innym przykładem twórczości poety są pieśni. Pieśni Kochanowskiego są różnorodne: religijne, polityczne, filozoficzne, erotyczne. Prezentują świat poety jako równowagę pomiędzy spokojnym wiejskim życiem (element bukoliczny) a troską o sprawy publiczne. Najsłynniejszą pieśnią jest „Czego chcesz od nas Panie..”.
Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary?
Czego za dobrodziejstwa, którym nie masz miary?
Kościół Cię nie ogarnie, wszędy pełno Ciebie:
I w otchłaniach, i w morzu, na ziemi, na niebie.
Złota też, wiem, nie pragniesz, bo to wszytko Twoje,
Cokolwiek na tym świecie człowiek mieni swoje.
Wdzięcznym Cię tedy sercem. Panie, wyznawamy,
Bo nad to przystojniejszej ofiary nie mamy.
Tyś Pan wszytkiego świata. Tyś niebo zbudował
I złotymi gwiazdami ślicznieś uhaftował.
Tyś fundament założył nieobeszłej ziemi
I przykryłeś jej nagość zioły rozlicznemi.
Za Twoim rozkazaniem w brzegach morze stoi
A zamierzonych granic przeskoczyć się boi.
Rzeki wód nieprzebranych wielką hojność mają,
Biały dzień a noc ciemna swoje czasy znają,
Tobie k’woli rozliczne kwiatki Wiosna rodzi,
Tobie k’woli w kłosianym wieńcu Lato chodzi,
Wino Jesień i jabłka rozmaite dawa,
Potym do gotowego gnuśna Zima wstawa.
Z Twej łaski nocna rosa na mdłe zioła padnie,
A zagorzałe zboża deszcz ożywia snadnie.
Z Twoich rąk wszelkie źwierzę patrza swej żywności,
A Ty każdego żywisz z Twej szczodrobliwości.
Bądź na wieki pochwalon, nieśmiertelny Panie!
Twoja łaska, Twa dobroć nigdy nie ustanie.
Chowaj nas, póki raczysz, na tej niskiej ziemi,
Jedno zawżdy niech będziem pod skrzydłami Twemi.
Fraszki są formą literacką która upowszechnił w literaturze polskiej Jan Kochanowski. Odznaczają się zwięzłością formy i treści.
Nazwę “fraszka” (z włoskiego “frasca” – gałązka a w przenośni błahostka, drobiazg, krótki okolicznościowy wierszyk) Proponowany przez Reja termin “figliki” jakoś się nie przyjął. Stosowana już w starożytności nazwa “epigramat” ma znaczenie nieco szersze. Kochanowski napisał ponad 300 fraszek. Najdłuższa (O Łazarzowych księgach) ma 36 wierszy, najkrótsze liczą 2 wiersze. Fraszka „Do Baltazara” składa się zaledwie z 10 słów!
Większość fraszek posiada adresata: konkretną, wymienioną z nazwiska bądź imienia osobę, postać fikcyjną lub alegoryczną (np. fraszka „Do miłości”). W rzeczywistości pisane przez wiele lat fraszki tworzą liryczny pamiętnik poety. Są również wyrazem jego postawy życiowej.
„Raki” to jedna z najbardziej kunsztownych, można powiedzieć popisowych, fraszek Kochanowskiego. Utwór ten został napisany według wzorca versus cancrini, który charakteryzuje się tym, że każdy z wersów można czytać również na wspak.
Fraszka tak odczytana daje sens wręcz przeciwny, zawiera bowiem naganę kobiet. Żart poetycki polega na tym, że w środku wiersza stoi „nie”, które zaprzecza albo drugą, albo pierwszą jego połowę, oraz na podwójnych rymach, końcowych i początkowych. Wiersz czytany na wspak brzmi: Ma rada, sobie nie paniom folgujmy, / Przysada w nich jest nie wiernie miłujmy…
Folgujmy paniom, nie sobie – ma rada,
Miłujmy wiernie, nie jest w nich przysada,
Godności trzeba, nie zanic tu cnota,
Miłości pragną, nie pragną tu złota,
Miłują z serca, nie patrzają zdrady,
Pilnują prawdy, nie kłamają rady,
Wiarę uprzejmą, nie dar, sobie ważą,
W miarę, nie nazbyt ciągnąć rzemień* każą.
Wiecznie wam służę, nie służę na chwilę,
Bezpiecznie wierzcie, nie rad ja omylę.
*ciągnąć rzemień — zwrot utarty: wydawać pieniądze ze skórzanego, rzemiennego woreczka.
„Na lipę”
Gościu, siądź pod mym liściem, a odpoczni sobie!
Nie dójdzie cię tu słońce, przyrzekam ja tobie,
Choć się nawysszej wzbije, a proste promienie
Ściągną pod swoje drzewa rozstrzelane cienie.
Tu zawżdy chłodne wiatry z pola zawiewają,
Tu słowicy, tu szpacy wdzięcznie narzekają.
Z mego wonnego kwiatu pracowite pszczoły
Biorą miód, który potym szlachci pańskie stoły.
A ja swym cichym szeptem sprawić umiem snadnie,
Że człowiekowi łacno słodki sen przypadnie.
Jabłek wprawdzie nie rodzę, lecz mię pan tak kładzie
Jako szczep napłodniejszy w hesperyskim sadzie.
* Pierre de Ronsard (1524–1585) – to poeta francuski, główny przedstawiciel renesansowej poezji francuskiej, przywódca Plejady.
W swojej twórczości, doskonałej formalnie, nasyconej erudycyjnymi aluzjami wprowadził do poezji francuskiej formy antyczne (ody, elegie czy epopeje) oraz włoskie sonety miłosne inspirowane przez Petrarkę.
* Torquato Tasso (1544 – 1595) – poeta włoskiego renesansu, najlepiej znanym ze swojego poematu heroicznego „Jerozolima wyzwolona” w którym opisuje walki między chrześcijanami a muzułmanami pod koniec pierwszej krucjaty, podczas oblężenia Jerozolimy.
* Edmund Spenser (1552–1599) – angielski poeta i humanista. Jeden z najwybitniejszych reprezentantów angielskiego renesansu i epoki elżbietańskiej.
* Sir Philip Sidney (1554–1586) – jeden z najsłynniejszych przedstawicieli epoki elżbietańskiej; poeta, dworzanin, żołnierz.
Opisz dowolny obraz renesansowy wedlug punktów. Przesli na moj email gotowy projekt do oceny, prezentacja online za tydzien.
1.Autor, tytuł, data powstania,male zdjecie obrazu
2. Krótka notatka o autorze.
3. Miejsce, gdzie dzieło się znajduje.
4. Technika w jakiej zostało wykonane.
5. Rodzaj kompozycji.
6. Kolorystyka.
7. Tematyka, rodzaj i gatunek malarstwa
8. Opis I, II i dalszych planów (Co się dzieje na obrazie, jaką treść autor chce przekazać)
9. Jakas ciekawostka o obrazie lub artyscie.
10. Ocena dzieła, moje wrażenia, sugestie. (Twoje osobiste wrazenia przynajmniej 5 zdan.)
II. Napisz wypracowanie czy zgadzasz sie z Kochanowskim, ze zdrowie i rodzina sa najcenniejsze w zyciu czlowieka. Napisz tez o swoich najwazniejszych wartosciach w zyciu i wyjasnij dlaczego wlasnie te wartosci wybrales? Przyklady podawaliscie na lekcji.
Szczesliwe zycie rodzinne, zdrowie, prawdziwi przyjaciele, odwzajemniona milosc, interesujaca praca, bezpieczenstwo, uznanie i szacunek, wytrwalosc w dzialaniu, silny charakter, sprawnosc fizyczna, zaufanie, sprawiedliwosc, toleracja, pomaganie innym ludziom, kariera zawodowa, pieniadze, wiara, podroze, przygody, zdobywanie wiedzy, slawa, szybkie samochody
III. Naucz sie na pamiec recytowac wybrana przez siebie fraszke Jana Kochanowskiego. ( dwa tygodnie)
IV. Naucz sie plynnie czytac Historie obrazu”Damy z gronostajem” podrecznik strona 129
V. Karta pracy utrwalenie wiedzy o Janie Kochanowskim krzyzowka ponizej
Na dom w Czarnolesie
Panie! to moja praca, a zdarzenie Twoje; (1)
Raczyż błogosławieństwo dać do końca swoje!
Inszy niechaj pałace marmórowe mają
I szczerym złotogłowem ściany obijają, (2)
Ja, Panie, niechaj mieszkam w mym gniaździe ojczystym,
A Ty mię zdrowiem opatrz i sumieniem czystym, (3)
Pożywieniem ućciwym, ludzką życzliwością,
Obyczajmi znośnymi, nieprzykrą starością. (4)
Oto fraszka, która jest dziękczynieniem wzniesionym ku Bogu za dom, piękno natury, harmonię ludzkiego życia. Poeta, choć składa Bogu hołd, nie pomija pierwiastka ludzkiego, wkładu człowieka w otaczający go świat. Bóg stwarza, Bóg błogosławi, ale – to moja praca. Dom w Czarnolesie – ukochany, musiał być schronieniem, ostoją, prawdziwym domem. Marmury i pałace zostawia poeta innym, sam wyznacza zbiór wartości, które dają człowiekowi spokój i szczęście: zdrowie, czyste sumienie, ludzka życzliwość, uczciwe pożywienie, dobre obyczaje i „nieprzykra starość”. Może to jest sposób na życie?
„Na lipę” Jan Kochanowski
„Gościu, siądź pod mym liściem, a odpoczni sobie!
Nie dójdzie cię tu słońce, przyrzekam ja tobie,
Choć się nawysszej wzbije, a proste promienie
Ściągną pod swoje drzewa rozstrzelane cienie.
Tu zawżdy chłodne wiatry z pola zawiewają,
Tu słowicy, tu szpacy wdzięcznie narzekają.
Z mego wonnego kwiatu pracowite pszczoły
Biorą miód, który potym szlachci pańskie stoły.
A ja swym cichym szeptem sprawić umiem snadnie,
Że człowiekowi łacno słodki sen przypadnie.
Jabłek wprawdzie nie rodzę, lecz mię pan tak kładzie
Jako szczep najpłodniejszy w hesperyskim sadzie.”
Pytania do uczniow
Drodzy uczniowie!
TEORIA i ĆWICZENIA ORTOGRAFICZNE“u” czy “ó”
Piszemy u :
1. W większości polskich wyrazów.
2. Mimo wymiany na o w zakończeniach rzeczowników:
-un, -unek, -unka, -ulec np.: opiekun, ładunek, hamulec, piastunka.
3. W zakończeniach czasowników: –uję, -ujesz, -uje, itd. mimo wymiany na onp.: góruję, malujesz, szanuje.
4. W następujęcych czasownikach mimo wymiany na o:
knuć, kuć, psuć, snuć.
5. W zdrobniających zakończeniach:
-uchny, – maluchny, -unio, – dziadunio, -usia, – mamusia
-utki, – malutki,-uszek, – staruszek,-ulek, – ojczulek.
Piszemy ó gdy:
1. W innych formach tego wyrazu lub w wyrazach pokrewnych wymieniasię na o lub e. Np.:
sól – soliszósty – sześć
ból – bolipióro– pierze
2. W zakończeniach wyrazów:
-ów, np.: chłopów, Kraków
-ówna, np.:Kowalczykówna
-ówka, np.: pocztówka, żarówka.
Zapamiętaj: “uje” się nie kreskuje, np.: maluje, rysuje
3. Na poczętku wyrazów, np.: ósmy, ósemka, ów, ówczesny, ówdzie.
4. Jest niewymienne, np.: mózg, góra, chór, córka, półka
Wyjątki stanowia wyrazy: zasuwka ( od : zasuwać) skuwka (od: skuwać) okuwka ( od: okuć) odkuwka ( od: odkuwać)
Zapamiętaj pisownię tych wyrazów:
Józef, stróż i córka
góral, żródło, czółno, górka,
żólw, jaskółka, tchórz, przepiórka,
pióra, który, wróbel, skórka,
chór i wróżby, szczegółowe,
żółte włóczki i różowe,
płótno, wióry, kłódka, półki,
różne, róże i ogórki,
późne, próby, próżne, mózgi,
póki, kłótnie, póty, rózgi,
król, królestwo i królewna,
no i królik, to rzecz pewna.
ĆWICZENIA
1. Podane wyrazy przepisz w porządku alfabetycznym. Podkreśl ó.
dwór, utwór, ogród, spór, wróg, mróz, chłód, miód, wieczór, dowód, pochód,
rój, głód, lód, bój, pokój, kółko
2. Przepisz i uzasadnij pisownię ó w podanych wyrazach, dopisujęc takie ich formy, w których występuje wymiana ó na o. Podkreśl wymieniajęce się litery ó – o .
| zbiór– zbiory słój – bór – głóg –próg– | wróg – wrogowie gród – wąwóz – powóz – samochód – | przód – przody pokój – sposób – powrót – strój – |
3. Przepisz i uzasadnij pisownię ó w podanych wyrazach, dopisujęc takie ich formy, w których ó wymienia się na e. Podkreśl wymieniajęce się litery ó – e.
| wlókł – wlecze wiódł – niósł – | wiózł – gniótł – plótł – | szóstka – pióro – siódemka – |
4. Przepisz, dopisujęc do podanych rzeczowników pokrewne czasowniki w formie bezokolicznika. Podkreśl wymieniajęce się litery ó – o.
| dowóz – dowozić przekrój – napój – | niepokój – nastrój – chłód – | powóz – chód – zachód – wschód – |
5. Uzasadnij pisownię ó w podanych wyrazach, dopisując inne ich formy
lub wyrazy pokrewne.
| mój –moje twój – swój – | ósmy– szósty – siódmy – | czwórka – dwójka – trójka – |
7. Przepisz, dopisując wyrazy zdrobniałe zakończone na -ulki, -uszek, podkreślając zakończenia.
Np. krótki – króciutki
fartuch – fartuszek
| pulchny – szczupły – chudy – leniuch –maluch – palec – | młody – wąski – mały – złoty – starzec –wianek – | cały – drobny – dzbanek – pastuch – puch – łańcuch – |
8. Przepisz, dopisując pokrewne czasowniki w formie bezokolicznika.
płukanie – płukać (odpowiada na pytanie: co ma robić?)
| tłuczenie – prucie – psucie – | kłucie – snucie– kucie – |