Polecenia:
- Po dokładnym zapoznaniu się z treścią 3 rozdziału Marcina Kozery przejdź na stronę johnpaul.moodle.school i znajdź Quiz 1. Quiz jest dostępny od godziny 16:00 – 4 grudnia do godziny 23:00 – 10 grudnia, masz 30 minut na odpowiedź.
- W zestawie „handouts”, które dostałeś na ostatnich zajęciach w szkole odszukaj dotyczących pisowni ortografii wyrazów z ż i rz, zapoznaj się z regułami pisowni, następnie zrób dołączone ćwiczenia i ćwicz pisownię używając dołączonych list z wyrazami. Za dwa tygodnie będzie sprawdzian online. Dla wygody część pierwsza „Piszemy ż czy rz” z teorią pisowni tych wyrazów jest dołączona poniżej.
3. Polecenie:
- znajdź na mapie Polski miejscowość Pelplin, i zapisz w zeszycie odpowiedź na pytanie: w jakiej części Polski i obok jakiego większego miasta jest położony.
- Znajdź informację o zakonie cystersów i zrób krótką notatkę w zeszycie
C. Następnie obejrzyj film:
i odpowiedz pisemnie w zeszycie na pytania, prześlij odpowiedzi A,B i C oraz odpowiedzi pisemne do pytań poniżej, na adres klasa10a@gmail.com
- Kto i w którym wieku przybył i założył klasztor w Pelplinie?
- Jakie miejsca/miejscowości w Polsce zakwalifikowano jako pomniki historii?
- W którym roku Cystersi osiedlili się w Pelplinie? Jaki to wiek?
- Co to jest jarmark cysterski?
- Jaki jaki styl architektoniczny oznacza termin – bazylika?
- Jakie są wyjątkowe cechy gotyku pelplińskiego?
- Jakie materiały budowlane zastosowano do budowy Bazyliki Pelplińskiej?
- Co powiedział o Bazylice Pelplińskiej Polski kronikarz Jan Długosz?
- Ile lat trwała budowa Bazyliki Pelplińskiej?
- Ile lat trwało wykańczanie wnętrza?
- Co jest charakterystyczne i wyjątkowe w budowie więźby dachowej (strychu)?
- Ile lat ma konstrukcja dachu?
- Do czego służył kierat deptakowy?
- Co to są stalle?
- Co to jest „mizericordia” i do czego służyła?
- Ile godzin dziennie musieli mnisi spędzić w stallach?
- W jaki oryginalny sposób, niespotykany w średniowieczu, podpisali się rzeźbiarze stalli opata?
- Co było pierwowzorem dla barokowego oltarza w Pelplinie?
- Jak wysoki jest ołtarz?
- Jak długo Herman Hann malował obraz koronacji Najświętszej Marii Panny w ołtarzu głównym?
- Co możesz powiedzieć o zapłacie jaką malarz otrzymał za namalowanie tego obrazu?
- Jak wielka jest biblioteka Klasztoru w Pelplinie?
- Jaka jest najcenniejsza księga w zbiorach biblioteki?
- Wyjaśnij co to jest Biblia Gutenberga?
- Co to jest Madonna Szafkowa?
- Przez ile lat funkcjonowało opactwo cysterskie?
- Jaki los spotkał klasztor po pierwszym rozbiorze Polski?
- Od którego roku kościół klasztoru cystersów w Pelplinie jest katedrą?
- Co zrobili Niemcy po zajęciu klasztoru w 1939 roku?
- Kto odwiedził Pelplin w roku 1999?
Część 1. Powtórzenie wiadomości ortograficznych
Piszemy : ” ż ” czy ” rz ” ?
Piszemy rz, gdy:
• w innych formach lub w wyrazach pokrewnych wymienia się na r
np.: dworze – dwór, dworzec – dworca, porze – pora,
worze – wór, morze – morski; pierze – pióro
• w rzeczownikach zakończonych przyrostkiem: -arz,
np. gospodarz, malarz, lekarz, piekarz, stolarz.
• po spółgłoskach: p, b, g, t, d, k, g, ch, j, w:
np. brzmi, przerwa, trzeba, grzyb, krzyk, wrzask, ujrzał, przygoda, brzoza, mistrz, drzewo, grzywa, chrzan, ujrzeć, wrzesień
Wyjątki: pszenica, pszczoła, kształt, Pszczyna.
• gdy jest niewymienne:
np: Murzyn, rzodkiewka, rzodkiew, rzepa, porzeczka, korzeń, rzut, rzeka, rząd, rzecz, rzadki, orzech, rzemień, rzeźba.
Piszemy ż, gdy:
• W innych formach tego wyrazu lub w wyrazach pokrewnych wymienia się na: g, z, ź, s, dz, h:
g – np. możesz – mogą, rożek – rogi
dz – np. pieniężny – pieniądz, mosiężny – mosiądz
h – np. drużyna – druh
ź – np. wożę – wozić – woźnica, grożę – grozić, mrożony – mroźny
s – np. papież – papieski, wyżej – wysoki, bliżej – blisko
• w końcówkach: -aż, -eż rzeczowników rodzaju żeńskiego:
młodzież, odzież, sprzedaż Wyjątki: twarz, macierz
• Gdy jest niewymienne, np.: żagiel,
odzież, sprzedaż. młodzież, żmija, gżegżółka, mżawka, żal, żur, żart, żyto, żenić się, żółty, żarłok, żuraw, żegluga, żyletka, żongler, żyrandol, żuk, żyrant, żubr, reportaż, żądać
• po literach l, ł, n, r: ulżyć, łżeć, branża, rżysko
• w partykule -że: skądże, róbże, także, mówże, jakże
A. Ćwiczenia:
1. Do podanych rzeczowników dopisz pochodne przymiotniki i użyj je w zdaniu.
Np. moździerz – moździerzowe. Moździerzowa kula rozwaliła gruby mur.
burza –
orzech –
jarzębina –
rzemień –
korzeń –
2. Przepisz i wyjaśnij pisownię podanych wyrazów dopisujęc takie formy w których
występuje wymiana rz na r. Podkreśl wymieniajęce się litery rz – r.
Np. w skórze – skóra
na murze –
na chmurze –
na piórze –
w kapturze –
po wichurze –
na dworze –
w korze –
w utworze –
3. Przepisz podane wyrazy dopisujęc zdrobniałe rzeczowniki. Podkreśl rz.
Np. talerz – talerzyk
spichlerz – . . . . .
kołnierz – . . . . . korytarz – . . . . . kalendarz – . . . . .
nietoperz – . . . .. . kałamarz – . . pęcherz – …
4. Uzasadnij pisownię w podanych wyrazach, dopisujęc wyrazy, w których zachodzi
wymiana na g, dz.
Np. Skarży – skarga pieniężny – pieniądz
trwoży- . . . . . . . . . . . wstążka – . . . . . . . . . . .
służy- . . . . . . . . . . . książka- . . . . . . . . . . . .
krąży- . . . . . . . . . . . różek- . . . . . . . . . . .
waży – . . . . . . . . . . . nóżka- . . . . . . . . . . .
dłuży – . . . . . . . . . . . dróżka- . . . . . . . . . . .
liże – . . . . . . . . . . . pierożek- . . . . . . . . . . .
5. Do podanych wyrazów dopisz po dwa wyrazy pokrewne.
pszczoła – ………………………………………. …………………………………………..
kształt – ………………………………………. …………………………………………..
6. Przepisz, dodając do przymiotników mianownik liczby mnogiej podanych w nawiasie rzeczowników. Podkreśl ż.
(pasożyt) (nóż) (filiżanka) ( ciężar) (odwilż) (kałuża) (żart) (książka) (żołnierz) (ścieżka) (piżama) (mżawka)
Np. złośliwe pasożyty
ostre – . . . . . . . . . . .
porcelanowe – . . . . . . . . . . .
wielkie – . . . . . . . . . . .
marcowe – . . . . . . . . . . .
brudne – . . . . . . . . . . .
miłe – . . . . . . . . . . .
ciekawe – . . . . . . . . . . .
dzielni – . . . . . . . . . . .
utarte – . . . . . . . . . . .
flanelowe – . . . . . . . . . . .
jesienne – . . . . . . . . . . .
7. Przepisz podane związki wyrazowe, uzupełniając je brakującumi literami rz lub ż:
doj .. ała po . . eczka …………………………………………………………………
. . ółta ró. . a …………………………………………………………………
du . .a ko. .yść …………………………………………………………………
st . . elista wie . . a …………………………………………………………………
. . . onaty mę.. czyzna …………………………………………………………………
kradzie . . bi . . uterii …………………………………………………………………
drapie. . ne zwie. . ę …………………………………………………………………
zło. . one p. . y . .eczenie …………………………………………………………………
8. Użyj w zdaniach podane wyrazy. Postaraj się zapamiętać poprawną pisownię tych wyrazów.
przecież. ……………………………………………………………………………………………………
wciąż …………………………………………………………………………………………………….
już …………………………………………………………………………………………………….
chociaż …………………………………………………………………………………………………….
aż …………………………………………………………………………………………………….
któż …………………………………………………………………………………………………….
ponieważ ………………………………………………………………………………………………….
tuż ……………………………………………………………………………………………………
cóż …………………………………………………………………………………………………….
9. Uzupełnij wierszyk “ż” lub “rz“.
Kochana MAMUSIU!
Drogi TATO!
Bardzo jest miłe obecne lato.
Słonko wci__ pra__y, sma__y, __ar, du__y.
Ka__dy z nas skórę ma ju__ jak Mu__yn.
Na wy__ywienie te__ nie na__ekam:
Mam dość ja__yn, ry__u i mleka.
Wa__a nam __urek. Z po__eczek, je __yn
co dzień jest kompot po__ywny, świe__y.
Wygladam dob__e. Śmiało __ec mo__na,
__e rosnę chy__o, jakby na dro__d __ach.
A ile p__ygód, wra__eń, spost __e__eń!
Pogoń za tchó__em, bój__mii z je__em,
Połów węgo __y, nietope__ w wie__y …
Wprost __eka zda __eń, proszę mi wie __yć.
Jestem zdrów, __eśki jak ho__y __aczek:
__ucam oszczepem, biegam, wzwy __skaczę!
I tylko czasem myśl ku domowi
Zwracam z pytaniem: czy wszyscy zdrowi?
Proszę odpisać, bym nie czuł źle się.
Zasyłam tysiac całusów!
GRZESIEK
Wierszyk
“Papu__ko, papu__ko,
powiedz mi coś na u__ko.”
“Nic ci nie powiem, boś ty plotka__ ,
Powtórzysz każdemu, kogo spotka__.”
B. Słowniczek wyrazów z rz
brzoza
burza
chrzan
chrząszcz
dojrzały
drzemka
drzewo
grzanka
jarzębina
jarzmo
jarzyna
kołnierz
korzyść
korzeń
krzew
krzyk
macierz
modrzew
Murzyn
narzecze
nietoperz
odkurzacz
odrzucać
ołtarz
orzech
orzeczenie
orzeźwić
perz
porządek
porzeczka
rzadki
rządzić
rzecz
rzeka
rzemiosło
rzemyk
rzepak
rzetelnie
rześko
rzeźnia
rzeżucha
rzodkiew
rzucać
skorzystać
spichlerz
stchórzyć
świerzb
szczerzyć
talerz
tchórz
trzask
ujarzmić
urzędnik
urznąć
węgorz
wierzch
wierzchowiec
wrzesień
wyrzutnia
wzburzony
zakorzeniony
zaperzyć się
zburzyć
zdarzenie
zmierzch
zorza
zwierzę
C. Słowniczek wyrazów z ż
żołnierz
bagaż
bandaż
chyżo
ciężar
dążenie
dżdżownica
dżem
drożdże
drapieżca
dżokej
dżuma
dżungla
dżentelmen
garaż
grabież
instruktaż
jałmużna
jeżyna
każdy
kożuch
kradzież
książę
leży
łupież
łyżka
małżowina
mężczyzna
młodzież
nożyczki
odzież
oręż
papież
pasażer
pożytek
róża
sabotaż
smażyć
spiżarnia
spiżowy
sprzedaż
straż
stróż
świeży
wężyk
wieża
wiraż
witraż
wróżbita
wyżeł
zboże
żagiel
żal
żłób
żółtko
żółw
żubr
żurawina
żar
żarłok
żądanie
żądło
żebrać
żebro
żegnać
żelazo
żmija
pasożyt
pejzaż
pilotaż
pożądać
pożyczyć
życie
życzenie
żyto
żywica
żyzny
żon