1. Zapoznaj sie z ponizszym tekstem i odpowiedz na pytania.

Święty Mikołaj – Poznaj jego prawdziwą historię

Święty Mikołaj kojarzy się wszystkim z czerwonym strojem i czapką oraz z tym, że lata on z prezentami na wielkich saniach zaprzęgniętych przez renifery. Taki obraz świętego Mikołaja to nic innego jak fałszywa kreacja, którą stworzyła popkultura i branża handlowa. Jaka jest prawdziwa historia świętego Mikołaja? Kim naprawdę był? – 6 grudnia obchodzimy mikołajki i jest to idealny dzień, by rozwikłać wszelkie wątpliwości na temat tej postaci.

Święty Mikołaj – Biskup, który pomagał ubogim

Mikołaj,nazywany biskupem Miry urodził się w Patarze na terenie obecnej Turcji około 270 roku. Od najmłodszych lat biskup był bardzo pobożny i chętnie pomagał ubogim, co było o tyle łatwiejsze, że jego rodzice byli bardzo zamożnymi ludźmi.

Pewnego dnia Mikołaj dowiedział się, że jeden z mieszkańców Patary popadł w biedę. Wychowywał on trzy córki, które z braku pieniędzy nie mogłyby wyjść za mąż. Biskup Miry wrzucił im przez okno sakiewkę z pieniędzmi, co uchroniło je przed biedą. Gdy został biskupem zasłynął wśród wiernych jako dobroczyńca i gorliwy duszpasterz. Mikołaj uratował przed śmiercią trzech drobnych złodziejaszków upraszając w Konstantynopolu cesarza Konstantyna I Wielkiego o darowanie im życia.

Święty Mikołaj, był orędownikiem biednych

Te i wiele innych cudownych historii o życiu biskupa Miry przyczyniły się do jego beatyfikacji i na zawsze rozsławiły imię Mikołaja jako orędownika biednych i potrzebujących pomocy. Niewiele osób wie, że św. Mikołaj jest także patronem marynarzy. Podczas jego pielgrzymki do Jerozolimy na morzu rozpętała się potężna burza. Wokół biskupa zgromadziła się cała załoga prosząc o wstawiennictwo do Boga, który wysłuchał modlitw i statek ocalał.

Kult świętego Mikołaja rozpowszechniony na całym świecie

W całym chrześcijańskim świecie kult świętego Mikołaja zaczął szybko się rozpowszechniać. Świadczy o tym przede wszystkim liczba kościołów, które nazywane były jego imieniem. W samym Rzymie jest ich 11,natomiast w Polsce, aż 327. Popularyzację wizerunku świętego Mikołaja zawdzięczamy Holendrom. Św. Mikołaj był patronem Amsterdamu i otaczano go tam szczególną czcią. Przedstawiany był jako stary człowiek w szatach biskupa, który jeździł na ośle.

Od XVI wieku świętego Mikołaja wyobrażano sobie przypływającego statkiem zza Oceanu i jeżdżącego na białym koniu. W Holandii zapiski o świętowaniu 6 grudnia pochodzą już z XIV wieku, kiedy uczniowie oraz członkowie chóru kościelnego dostawali kieszonkowe i mieli dzień wolny. Kiedy Brytyjczycy zajęli kolonię holenderską Nowy Amsterdam i założyli Nowy Jork, mieszkający tam Holendrzy w dalszym ciągu kontynuowali tradycję obdarowywania się prezentami.

Pierwsze mikołajki odbyły się 6 grudnia 1804 roku

Zwyczaj wręczania sobie prezentów w dzień św. Mikołaja przyjął się szybko także wśród innych mieszkańców, a 6 grudnia 1804 roku urządzono pierwsze mikołajki. Na temat tej tradycji w Polsce można przeczytać w tekstach z XVIII wieku. Ówczesne podarki były skromniejsze od dzisiejszych. Grzeczne dzieci dostawały jabłka, złocone orzechy, pierniki i drewniane krzyżyki. W miarę upływu czasu mikołajki nie były już kojarzone z rocznicą śmierci świętego, tylko z rubasznym, starszym panem w czerwonym stroju. Taki wizerunek świętego Mikołaja narodził się w Stanach Zjednoczonych w latach 30. ubiegłego wieku i przetrwał do dzisiaj.

Święty Mikołaj – czy istnieje naprawdę?

– W dzisiejszych czasach świecka kultura przeniknęła naszą świadomość – mówi ksiądz Tomasz Kalisz, duszpasterz akademicki “Gościńca Św. Wawrzyńca” w Poznaniu. – Na jednej z lekcji religii próbowałem wyjaśnić dzieciom, że święty Mikołaj istniał naprawdę. Było to o tyle trudniejsze, że niektóre z nich zostały już uświadomione przez rodziców, że świętego Mikołaja nie ma. Niewiele osób wie, że jest to postać historyczna, wyniesiona przez Kościół na ołtarze. Musimy pamiętać, że obchodzenie dnia świętego Mikołaja ma jeden cel – niesienie radości innym. Dlatego 6 grudnia myślmy przede wszystkim o tym, żeby zrobić coś dobrego dla drugiej osoby. Pamiętajmy także, żeby ta potrzeba rodziła się z serca, a nie z kolorowych wystaw i mody na mikołajki.

Dobroć biskupa przetrwała w pamięci ludzi, o czym świadczy zwyczaj przebierania się za św. Mikołaja i rozdawania dzieciom prezentów.

Dziś Święty Mikołaj to baśniowa postać – mieszkający w Laponii sympatyczny grubas z białą brodą ubrany w czerwony strój. W okresie Świąt Bożego Narodzenia wraz z grupą elfów rozwozi dzieciom prezenty saniami ciągniętymi przez zaprzęg reniferów.

W świadomości wielu osób zastąpił wizerunek biskupa i stał się symbolem Gwiazdki.

W tradycji bizantyjskiej jego odpowiednikiem jest Święty Bazyli, który obdarowuje dzieci 1 stycznia. W Rosji i krajach ościennych popularny jest Dziadek Mróz i Śnieżynka.

W Polsce dzień Świętego Mikołaja obchodzony jest tradycyjnie 6 grudnia, jako wspomnienie Świętego Mikołaja – biskupa Miry. Rankiem tego dnia dzieci, które przez cały mijający rok były grzeczne, znajdują drobne upominki ukryte pod poduszką lub w skarpecie.

2. Prosze zrob cos dobrego dla drugiej osoby w  dzien Sw. Mikolaja, czyli 6 grudnia niedziela!

3. Odpowiedz na pytania na podstawie przeczytanego tekstu.

1. Kim naprawdę był Sw. Mikolaj?

……………………………………………………………………………………………………………

2. Kiedy obchodzimy mikołajki?

………………………………………………………………………………………………………

3. Gdzie sie urodzil Mikolaj i w ktorym roku?

………………………………………………………………………………………………………

4. Czego dowiedział się, pewnego dnia ?

……………………………………………………………………………………………………..

5. Co biskup wrzucil przez okno? I w jakim celu?

………………………………………………………………………………………………………

6. Imię Mikołaja jest  orędownikiem …………………………………………

………………………………………………………………………………………………..

7. Niewiele osób wie, że św. Mikołaj jest także patronem

………………………………………………………………………………………………………………………………….

8. Co swiadczy o rozpowszechnianiu w całym chrześcijańskim świecie kult świętego Mikołaja?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………

9. Kiedy odbyly sie pierwsze mikolajki?

……………………………………………………………………………………………………………………………………..

10. Czym obdarowywal Mikolaj grzeczne dzieci?

……………………………………………………………………………………………………………………………………

11. O czym powinnismy myslec  6 grudnia?

…………………………………………………………………………………………………………………

.

12. W tradycji bizantyjskiej  odpowiednikiem Mikolaja  jest….

…………………………………………………………………………………………………

CIEKAWE HISTORIE: ŚWIĘTY MIKOŁAJ – LEGENDA czytanie z zrozumieniem

Dawno, dawno temu w Mirze na terenach dzisiejszej Turcji mieszkał mały chłopiec. Na imię miał Mikołaj i pochodził z bardzo bogatej rodziny. Jego rodzice kupowali mu najlepsze zabawki, najpiękniejsze stroje. Nigdy nie brakowało mu strawy na stole, a potrawy jakie jadał były zawsze bardzo smaczne.

Chłopiec lubił obserwować otaczający go świat i bardzo smuciło go, iż inne dzieci nie mają takiego dostatku jak on. Na świecie panowały bowiem: wielka bieda , głód i zarazy spowodowane licznymi wojnami oraz klęskami nieurodzaju.

Mikołaj długo myślał czym spowodowany jest niedostatek innych i doszedł do wniosku, że Bóg ma na świecie tyle pracy, iż nie jest w stanie zadbać o wszystkich ludzi w tym samym czasie. Postanowił pomóc  Stwórcy w opiekowaniu się biednymi.

Zawsze idąc do kościoła zabierał ze sobą tyle jedzenia i różnych łakoci  ile tylko mógł unieść. Rozdawał je później biednym dzieciom i obserwował radość jaką wzbudzały w nich jego podarunki.  Jego rodzice obserwowali te uczynki i cieszyli się, że mają takiego dobrego syna. Mówili, że wyrośnie na wspaniałego człowieka.

Kiedy Mikołaj dorósł odziedziczył ogromną fortunę. Uznał, że nie potrzebuje takiego bogactwa i zaczął je rozdawać potrzebującym. O jego uczynkach oraz wielkiej pobożności mówiono w całej Mirze. Mieszkańcy tak go podziwiali, że został wybrany na biskupa.

Pewnego razu Mikołaj spacerował ulicami i swoim zwyczajem obserwował życie miasta. Jego uwagę przykuła kłótnia dwóch mężczyzn.  Jeden z nich domagał się od drugiego zwrotu długu lub oddania córek w niewolę w celu spłaceniu należności.  Dłużnik miał oddać pieniądze lub wolność córek do następnego poranka.

Czasu do działania nie zostało dużo, bo słońce już zachodziło. Mikołaj pobiegł do domu. Chwycił swój worek, w którym zazwyczaj nosił żywność dla ubogich i zaczął wkładać do niego rożnego rodzaju kosztowności. Kiedy worek był pełny, zaniósł go pod dom dłużnika. Wszyscy już spali, bo był środek nocy. Na szczęście okno było otwarte.  Mikołaj wrzucił przez nie zawartość swojego worka.

Do domu wracał wielce uradowany, że znów spełnił dobry uczynek i pomógł Bogu przy wybawianiu ludzi z ich nieszczęść. Postanowił, że pozna piękne córki  uratowanego mężczyzny z trzema oficerami, których również niedawno wybawił z opresji.

Następnego dnia dłużnik obudził się rozpaczając, iż jego córki stracą wolność. Lecz kiedy wszedł do pomieszczenia z otwartym oknem, nie mógł uwierzyć własnym oczom. Na podłodze przed nim leżała bowiem wielka góra kosztowności. Nie wiedział skąd one się wzięły, ale czuł, że Bóg ulitował się nad jego nieszczęściem.

Bogactwa wystarczyło zarówno na spłatę długu, jak i posag dla córek, które niedługo po tym dniu poznały trzech wspaniałych oficerów.

Pan Bóg od dawna obserwował uczynki Mikołaja. Podobało  Mu się jak biskup pomaga bliźnim. Zaś po tej nocy, kiedy mężczyzna pomógł dłużnikowi  i  jego córkom postanowił, że Mikołaj powinien zostać świętym. Dał też biskupowi możliwość robienia tego co kochał najbardziej, a więc uszczęśliwiania ludzi i wspierania najuboższych.

Czytanka ćw. 7 lub 8 str. 95

ćwiczenia II i III str. 98

oglądnąć film i zacząć czytać dwa rozdziały z podanego linku

Przenoszac sie w Kraine Kolorow poznalismy barwy podstawowe (czerwony, zolty, niebieski) oraz barwy pochodne (pomaranczowy, zielony, fioletowy). Porownywalismy takie same kolory o roznej intensywnosci. Zapoznalismy sie z terminami: jasny – jasniejszy, ciemny – ciemniejszy. W procesie laczenia barw podstawowych uzyskalismy barwy pochodne. Przypisywalismy kolory roznym emocjom: np. smutek – czarny, spokoj – zielony.

Zostaly wprowadzone nastepne litery: “L/l ; “E/e”

Uczylismy sie koledy pt.”Przybiezeli do Betlejem pasterze”.

Praca domowa:

1.Cw. str.20/24

2.Naucz sie czytac tekst str.21

3.Uloz w zeszycie jak najwiecej wyrazow z poznanych dotychczas liter: a, m, t, o, i, d, k, l, e.

Do zobaczenia 5 grudnia.

Do domu na 4 grudnia 2020 (virtualna)

1. Przeczytaj czytankę „Prawda została ogłoszona” str. 52.(Czytanki)

2. Zrób ćwiczenie I str. 99. (Gramatyka)

3. Zrób ćw. 19, 20 i 21 str. 11. (Gramatyka)

1. Powtorz wszytkie informacje o sredniowieczu – ustny test odbedzie sie 4 grudnia.

Kolejne zajecia zaplanowane sa na 4 grudnia online, o godzinie 7:00 pm. Wszystkie kolejne zajecia az do Swiat odbywac sie beda droga online. Jezeli ktos nie otrzymal zadnych informacji odnoscie nowej platformy online prosze jak najszybciej dac mi znac – szkolapolska.ela@gmail.com

Wazna informacja – dzialajace mikrofony sa obowiazkowe podczas zajec online, jezeli ktos nie bedzie mial mikrofonu, bedzie mial nieobecnosc.

1. Naucz sie ladnie czytac “Bez tytulu” str. 119, czytanka.
2. Wykonaj cw. 2, str. 47 – cwiczenia.
3. Wykonaj cw. 1 d – wymysl sam kilka przykladow, str. 52, cwiczenia.

Na ostatniej lekcji cwiczylismy czytanie “Pierwszy snieg”, wielu uczniow dostalo piatki, brawo! Pracowalismy z tekstem “Bez tytulu” str. 119, czytanie ze zrozumieniem, odpowiadalismy na pytania do tekstu, tlumaczylismy nieznane i nowe wyrazy. Rozmawialismy o dokarmianiu ptakow zima (dyskusja). Nastepnie nasza praca skupila sie nad gramatyka – poznalismy 3 rodzaje zdan: oznajmujace, pytajace i rozkazujace. Uczniowie bardzo ladnie umieli rozpoznac kazde ze zdan, wymyslalismy wlasne zdania i zapisywalismy je w cwiczeniach. Kolejnym etapem bylo rozwijanie zdan – cwiczenia str. 51 – 52. Tutaj tez wszyscy uczniowie byli bardzo aktywni i nie bylo wiekszych problemow z tworzeniem coraz to bardziej rozwinietych zdan.

Bardzo prosze na kolejne zajecia przyniesc kredki, klej do papieru. Chcialam takze przypomniec ze zeszyt w linie jest obowiazkowy 🙂

Nastepne zajecia odbeda sie 5 grudnia w szkole. Do zobaczenia!

Uzyj swojej wyobrazni,przenies Jankaw czasy wspolczesne do przecietnej polskiej rodziny.Jakby potoczyly sie jego losy?Przygotuj sie do wypowiedzi ustnej.W zeszycienapisz ogloszenie{zredaguj)w ktorym zawarta bedzie propozycja pomocy Jankowi.Przeczytaj opowiadanie”Nierozumieja ze ja chce”str.30 czytanka.Gdybys ty byl rodzicem jakie stanowisko zajabys w tej sprawie .Opisz zwoje przemyslenia.Cwiczenia str.67 cw.6 i 7.Prosze przyniesc ksiazki do historii (kto je posiada)……pozdrawiam do zobaczenia w sobote 5 grudnia w szkole polskiej.

Bardzo prosze o uzupelnienie zeszytu ucznia i wpisanie tematu lekcji, ktory realizowalismy na ostatnich zajeciach .

Temat: Analiza czytanki : “Samolubny Filip”. Dyskusja w klasie na temat samolubnego zachowania i jego skutkow w zyciu codziennym.

Gramatyka: stopniowanie przymiotnikow , praca z “Cwiczeniami”.

Zadanie:

1. Naucze sie plynnie czytac zolty fragment czytanki “Samolubny Filip”- Podr. str.61
2. Uzupelnie zdania w Podreczniku na str.64, pkt.1
3. Przygotuje sie do dyktanda: Podr. str.64, pkt.2
4. Gramatyka: wypelnie cwiczenia – “Cwiczenia”- str.48-49, pkt. 3-4

Do zobaczenia w szkole Polskiej w najblizsza sobote 5 Grudnia 2020.

Zycze udanego i spokojnego tygodnia.

Piotr Mazur

1. Napisz charakterystyke swojego kolegi lub kolezanki z klasy, wedlug podanych kryteriow na lekcji. Pamietajcie o wstepie, rozwinieciu i zakonczeniu. Praca pisemna wlasnorecznie dlugopisem na cala strone A-4 , termin wysylania na 4 grudnia do godziny 6:30pm ( w document pdf) na moj email.
2. Powtorz wiadomosci z przerobionego materialu ze Sredniowiecza: wazne pojecia, wazne daty, wazne wydarzenia, najwazniejsze utwory, ktore przerabialismy na lekcji, wybitni ludzie, ciekawe miejsca. Bedzie sprawdzian open book online z przerobionych wiadomosci.
3. Pozdrawiam i do zobaczenia online 4 grudnia o godzinie 6:00pm do 7:30pm.

Pomocy plan jak napisac charakterystyke postaci

WSTĘP
Powinno nim być wprowadzenie postaci i jej prezentacja. Napisz krótko, kim jest ta postać (ktoś z osób poznanych w czasie ostatnich wakacji, nowy nauczyciel, bohater książki itd.). Nie zapomnij o informacjach, w jaki sposób się z nią zetknąłeś – koleżankę poznałeś na wakacyjnym obozie żeglarskim; ciocia z dalekiego kraju przyjechała w odwiedziny; książkę, której bohatera opisujesz, dała ci w prezencie siostra itp.

ROZWINIĘCIE
Tutaj musisz szczegółowo opisać postać, którą charakteryzujesz.
Informacje o jej wyglądzie zewnętrznym – wzrost, budowa ciała, kształt i rysy twarzy, włosy, oczy, nos, usta itd.; ogólne wrażenie, np. przystojny, elegancki, sympatyczny itd.

Opisz usposobienie (dziecinne, flegmatyczne, kapryśne, koleżeńskie, optymistyczne, łagodne, przekorne, spokojne, wrażliwe, gwałtowne, nerwowe itd.).

Wskaż najważniejsze cechy umysłu (zdolny, odznacza się znakomitą pamięcią, spostrzegawczy, dowcipny, umiejący radzić sobie w każdej sytuacji, zaradny, posiadający różnorodne zainteresowania).

Opisz charakter:

• stosunek do innych ludzi (rodziców, kolegów, nauczycieli, osób starszych itp.) – życzliwy, okazujący szacunek, tolerancyjny, wyrozumiały, serdeczny, ciepły, obojętny, krytyczny, wrogi, lekceważący, zarozumiały itp.,
• stosunek do samego siebie – wymagający wobec siebie, krytyczny, sprawiedliwy w ocenie swego postępowania, poważnie myślący o swej przyszłości, odważny, bezkrytyczny, pewny siebie itd.,
• stosunek do obowiązków – obowiązkowy, pracowity, leniwy, odpowiedzialny, punktualny, niedbały, rzetelny, sumienny, drobiazgowy itp.,
• stosunek do przyrody – wrażliwy na piękno przyrody, umiejący dostrzec jej uroki, krytyczny wobec tych, co ją dewastują, lubiący zwierzęta itp.
• poglądy, ideały życiowe, np.: trzeźwo patrzący na życie, idealista, zwolennik twardej ręki, dobroduszny, działacz społeczny/religijny, ateista, niedowiarek, marzyciel pragnący zmienić świat, przeciwnik wszelkiego zła itd.

ZAKOŃCZENIE
Tutaj musisz wyrazić swój stosunek do postaci (ocena postaci), np.: jest mi bliska, podziwiam ją, jestem pełna uznania dla …, chłopiec ten stał się moim prawdziwym przyjacielem, zaprzyjaźniłem się z tym człowiekiem (bohaterem), stał się moim autorytetem, imponuje mi, pragnę go naśladować, wzbudził moją sympatię. Warto rozwinąć nieco tę część i dodać kilka zdań o tym, co spowodowało, że masz właśnie taką, a nie inną opinię.

Kochani!

1. Poniżej znajdziecie streszczenie lekcji 8. Po dokładnym zapoznaniu się z treścią lekcji 8, proszę odpowiedzieć pisemnie w zeszycie na pytania do lekcji. 
2. Proszę przeczytać ze zrozumieniem, najlepiej na głos, czytankę na str. 71-73 i odpowiedzieć pisemnie w zeszycie na pytania: ćw. 1 na str.73, i ćw. 1 (z poleceniem – odpowiedz na pytania) na str. 74. 

3. Następnie przesłać kopię odpowiedzi na adres: klasa10a@gmail.com do 3 grudnia 2020.

BONUS:

Jak wspominałem na lekcji, dla otwarcia umysłów i zrozumienia piękna kultury łacińskiej gorąco zachęcam do obejrzenia filmu, niestety nie ma wersji polskiej:

Lekcja 8: Początki piśmiennictwa polskiego – 

Czego mamy się  nauczyć:

• Poznać charakter i tematykę pierwszych zapisów w języku polskim.
• Dokładnie zapoznać się z pieśnią Bogurodzica, – najwybitniejszym dziełem literackim polskiego średniowiecza. 

Wskazówki

Zauważ  kto pisał i w jakim języku, dla kogo, jaki był charakter wiekszości zapisów polskiego średniowiecza. 

Pytania

1. Dlaczego Księga henrykowska jest tak ważna w dziejach pismiennictwa polskiego?
2. Co znaczy tytuł – Bogurodzica?
3. Jakie 3 rodzaje hymnów spełniała Bogurodzica – znajdź i wypisz z opisu. 
4. Kiedy i gdzie ukazało się pierwsze wydanie Bogurodzicy?
5. Przed jaką bitwą wykonano pieśń Bogurodzica i w którym roku?
6. Z jakiego źródła dowiadujemy się o pierwszym wykonaniu tej pieśni?
7. Jakie dwa najstarsze zachowane przekazy pieśni? Czym się one różnią?
8. Jak nazwał Bogurodzicę Jan Długosz?
9. Kim byli kronikarze, co pisali i dlaczego, w jakim języku?
10. Podaj nazwiska trzech najważnieszych kronikarzy polskiego średniowiecza, co oni pisali i w jakim języku?
11. Podaj przykłady rodzajów literatury religijnej polskiego średniwiecza.
12. Podaj przykłady rodzajów literatury świeckiej polskiego średniowiecza.  
13. O czym mówi Legenda o Św. Aleksym?
14. O czym mówi Rozmowa Mistrza Polikarpa ze śmiercią?
15. Jak przedstawiano śmierć w średniowieczu? 

Do domu

1. Naucz się na pamięć (ze zrozumieniem) pierwszych dwóch zwrotek Bogurodzicy.
2. Wypisz z tekstu o Bogurodzicy słowa, których znaczenie możesz odgadnąć i podaj co one znaczą.
3. Pójdź na tę stronę internetową i posłuchaj Bogurodzicy, następnie napisz swoje refleksje: http://www.polonica.net/imag/Bogurodzica.mp3Pierwsze napisane zdanie po polsku

Pierwsze przypadkowo zapisane zdanie po polsku odnaleziono w trzynasto-wiecznej łacińskiej kronice klasztornej zwanej Księgą henrykowską (XIII w.). Wzrusza ono swą naiwną serdecznością, gdzie mąż zwraca się do żony mówiąc:

Daj, ać ja pobruszę, a ty poczywaj…Co znaczy: zostaw, te żarna, teraz ja pokręcę…

Kto, kiedy i w jakich okolicznościach to zapisał? Nie wiemy nic więcej o tym pierwszym polskim zdaniu.

 Bogurodzica jest to najstarsza pieśń religijna i pierwszy polski wiersz. 

Jest to nie tylko hymn religijny ale również pierwszy hymn narodowy śpiewany przez rycerzy przed bitwami, czego dowiadujemy się z kronik średniowiecznych. Odśpiewali go polscy rycerze na polach Grunwaldu przed największą bitwą średniowiecza w 1410 roku.

Jako hymn królewski towarzyszył uroczystościom koronacyjnym Jagiellonów. Bogurodzica jest to najstarszy zachowany poetycki tekst drukowany. W roku 1506 pieśń ta ukazała się drukiem w Krakowie w Statucie Jana Łaskiego.

Bogurodzica została utrwalona na piśmie w początkach XV wieku. Z tego czasu pochodzą dwa – zachowane do dziś – przekazy: 

1. kcyński, obejmujący dwie początkowe zwrotki wraz z zapisem nutowym; 
2. krakowski, obejmujący 13 zwrotek, bez nut.

Bogurodzica była początkowo związana z mszą i procesją, ale już w XV wieku stała się pieśnią rycerską. Dzięki Janowi Długoszowi (historykowi, autorowi dzieła Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae – Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego) wiemy, że została ona odśpiewana pod Grunwaldem w 1410 roku, a także przed innymi bitwami w późniejszych latach. Towarzyszyła też uroczystościom koronacyjnym Władysława zw. Warneńczykiem. Właśnie dlatego nazwał Długosz Bogurodzicę “carmen patrium” (pieśnią ojczystą). W ciągu następnych stuleci straciła na znaczeniu. Pozycję “pieśni ojczystej” odzyskała w XIX wieku i zachowuje ją po dzień dzisiejszy (wg. Kotarski).

Geneza

Najwcześniej powstały dwie początkowe zwrotki – może w połowie, a może pod koniec XIII wieku, niewykluczone też, że dopiero u progu XIV stulecia. Hymn ten jest dla uczonych zagadką ponieważ polskie pieśni religine miały zazwyczaj swoje pierwowzory po łacinie. Językoznawcy ustalili, że powstał z całą pewnością między X a XIV wiekiem, ale nie można wskazac jego pierwowzorów we zródłach czeskich, łacińskich, bizantyjskich czy ruskich. Odpowiednik jego istnieje tylko w ikonografii średniowiecznej: Chrystus z Panną Maryją pojednej stronie a Jan Chrzciciel po drugiej. Tytuł Bogarodzica wywodzi sie z języka staro-cerkiewno-słwiańskiego i stanowi tłumaczenie greckiego terminu Theotokos (wg. Miłosz).  Może on więc być orginalnym tekstem polskim. 

Bogurodzica jest pieśnią modlitewną, której pierwsza zwrotka przynosi błaganie skierowane do Chrystusa za pośrednictwem Maryi. Zaczyna się ona apostrofą do niej – “Bogurodzicy” (matki Chrystusa), “dziewicy” (panienki, dzieweczki), “Bogiem sławienej” (przez Boga wielbionej), “zwolenej” (wybranej). Po apostrofie następuje prośba, by Maryja pozyskała u swego syna łaski dla ludzi: “Zyszczy nam (pozyskaj dla nas), spuści nam” (ześlij nam). Druga strofa zaczyna się zwrotami kierowanymi bezpośrednio do Chrystusa (nazwanego “bożycem”, synem Boga) – z przywołaniem Jana Chrzciciela, mogącego wesprzeć ludzkie błaganie. Modlitwa kończąca tę zwrotkę zawiera prośbę, by Chrystus zapewnił ludziom “na świecie zbożny (szczęśliwy) pobyt”, a po śmierci “rajski przebyt” (wieczne trwanie w niebie). Dalsze zwrotki rozwijały różne motywy: wielkanocne, pasyjne, litanijne – z wezwaniami do świętych. 

W tym niezwykłym schemacie rytmicznym nieznany autor tekstu zwraca się najpierw do Matki Boskiej, błagając ją o wstawienninctwo u Syna i do samego Chrystusa, prosząc go by przez wzgląd na Jana Chrzciciela wysłuchał błagań o bogobojne życie na ziemi a po śmierci o życie w raju.

Dwie pierwsze strofki są najstarsze, więc wypada je znać na pamięć.

“Bogurodzica, Dziewica, Bogiem sławiena Maryja! Twego Syna, Gospodzina, Matko zwolena, Maryja, Zyszczy nam, spuści nam. Kiryjelejzon.

Twego dzieła krzciciela, Bożyce, Usłysz głosy, napełń myśli człowiecze. Słysz modlitwę, jąż nosimy, A dać raczy, jegoż prosimy, A na świecie zbożny pobyt, Po żywocie rajski przebyt. Kiryjelejzon; “

 Literatura religijna polskiego średniowiecza to:

• kazania – (najstarsze – Kazania świętokrzyskie z XIV w. i Kazania gnieźnieńskie z XV w.)
• przekłady Biblii (Psałterz floriański i Biblia Królowej Zofii z XIV-XV w.)
• modlitwy, pieśni, hymny (najstarszy – Gaude Mater Polonia Wincentego z Kielc, napisany po łacinie z okazji kanonizacji św. Stanisławaw XIII w.),
• żywoty świętych  
• legendy

Literatura świecka polskiego średniowiecza to:

• kalendarze
• drobne utwory okolicznościowe
• epitafia
• satyry – (m.in. Satyra na leniwych chłopów i wiersz Słoty O zachowaniu się przy stole ). 
• dokumenty
• kroniki

Kronikarze

Pisali wyłącznie po łacinie, ubogi język polski nie nadawał się jeszcze do opisu dziejów ojczystych. Byli przeważnie duchownymi – znaczna część literatury średniowiecznej to dzieło księży i zakonników. Pisali swe utwory najczęściej na zamówienie władców.

Gall Anonim (XII w.) prawdopodobnie był Francuzem. Jego kronika (zawierająca fragmenty poetyckie) opowiada o czasach trzech Bolesławów: Chrobrego, Śmiałego i Krzywoustego.

Wincenty Kadłubek (XII/XIII w.), biskup krakowski, beatyfikowany w 1764 r. Jego kronika zawiera rozmaite gatunki literackie, łączył historię z mitologią, prawdę z legendą. Kazał nawet Polakom uczestniczyć w historii starożytnej. 

Jan Długosz (XV w.), kanonik krakowski, dyplomata, sekretarz biskupa Oleśnickiego. Zasłużył na miano pierwszego polskiego historyka

z prawdziwego zdarzenia. Wiedział, że historia to nie tylko ciąg epizodów, ale i prawdziwa lekcja życia. Jego dzieło czytano długo w rękopisie, wydane zostało dopiero w XVIII, a przełożone w XIX wieku!

Legenda o świętym “Aleksym”

Bardzo pouczający wiersz pochodzący  z XV wieku.

Wyraża on tęsknotę ludzi średniowiecza do życia pełnego świętości – główną rolę odgrywają w nim posty, modlitwy, wyrzeczenia, ubóstwo. Święty Aleksy, który rozdał cały swój majątek biednym zrezygnował z zaszczytów i tytułów oraz wszelkich radości doczesnych, już  za życia osiągnął stan świętości. Legenda mówi o cudach jakie zdziałał ale również o cierpieniach bohatera. Cierpienie otwiera człowiekowi drogę do nieba.

Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią

Jest to wierszowany dialog z XV w. Motyw śmierci należy do najważniejszych tematów sztuki średniowiecznej. Chociaż chrześcijaństwo traktuje śmierć jako otwarcie drogi do wiecznego życia, ludzie średniowiecza żyją w strachu przed śmiercią i umieraniem. W sztuce upiorna władza śmierci znajduje wyraz w licznych przedstawieniach “tańca śmierci” i “triumfu śmierci”. Właśnie “triumf śmierci” jest tematem Rozmowy. Śmierć – jak często w średniowieczu – pojawia się tu nie w postaci szkieletu, lecz ciała w stanie rozkładu. Jest chudą, bladą kobietą, uzbrojoną w kosę. Oświadcza: WSZYSTKIM ŻYWYM UTNĘ SZYJĘ. Nie daje się przekupić ani przebłagać, bezwzględna władczyni tego świata, którą zwyciężył tylko Syn Boży. W Nim cała nadzieja.