Lekcja 22 z dnia 12 marca 2021 – Praca domowa

Lekcja 22 z dnia 12 marca 2021 – Praca domowa

Na ostatniej lekcji rozpoczęliśmy nowy rozdział nauki – Barok. 

1. Dla utrwalenia materiału przeczytaj ze zrozumieniem następujące strony z podręcznika:

Str.162-166

Str.170-173

Str.175-177

2. Następnie zrób ćwiczenia:

Ćw. I, str.167, ćw.II str.168, ćw.III, str.168, ćw.I, str.174, ćw.I, str.178, ćw.2, str.179

3. Napisz w zeszycie odpowiedzi na pytania z następujących ćwiczeń:

ćw.2, str.169, 

ćw.II, str.178

i prześlij je na adres: klasa10a@gmail.com

Uwaga! 

  1. Jeżeli jeszcze nie zdążyłeś przedstawić swojej prezentacji ustnej to przygotuj się na następną lekcję.
  2. Jeżeli jeszcze nie zaliczyłeś recytacji Trenu „Na zdrowie” to bądź gotowy na następną lekcję.

Lekcja 21 z dnia 5 marca 2021 – praca domowa

Zadanie domowe z lekcji 21 z dnia 5 marca 2021

1. Na ostatniej lekcji dostałeś „handout” powtarzający odmianę rzeczowników i przymiotników, zrób te ćwiczenia, które sprawdzimy na następnej lekcji online.

2. Na podstawie poprzednich wiadomości z lekcji online, oraz wiadomości znalezionych w internecie zrób krótką notatkę w zeszycie o kanclerzu Janie Zamojskim.

3. Następnie obejrzyj film:

i zapisz pełnymi zdaniami odpowiedzi na pytania, zrób kopię z zeszytu i prześlij na adres: klasa10a@gmail.com.

  1. Kto był fundatorem/inwestorem Zamościa?
  2. Jakie dwa elementy/czynniki były potrzebne by zbudować idealne miasto?
  3. Czym miał być Zamość w zamierzeniu Jana Zamoyskiego?
  4. Do czego musi być dostosowany plan idealnego miasta?
  5. Jakie dwa bieguny/ogniwa musiał połączyć plan miasta?
  6. Do czego służyły bastiony (baszty) w murach miejskich?
  7. Jakie są najważniejsze budowle architektoniczne Zamościa?
  8. Dlaczego bramy miejskie były bardzo ważne i jakie miały funkcje?
  9. Co mówi napis nad bramą wjazdowa do Zamościa?
  10. Ile domów miał renesansowy Zamość?
  11. Dlaczego większość domów miało okna od południa i od północy?
  12. Do czego służył rynek miejski?
  13. Jakie były wymiary Rynku Wielkiego ?
  14. Ile rynków miał Zamość?
  15. Do czego służył Rynek Solny i skąd ta nazwa?
  16. Jaki element architektoniczny jest charakterystyczny dla renesansu lubelskiego?
  17. Co to jest attyka i jaka jest jej funkcja?
  18. Jakie są cechy wspólne kamieniczek rynku zamojskiego?
  19. Dlaczego portal (wejście) do kamienicy jest wysunięty?
  20. Na czym polega wyjątkowość idealnego miasta Zamościa?

Lekcja 20 z dnia 26 lutego – praca domowa

1. Proszę powtórzyć całość rozdziału Odrodzenie, można skorzystać z notatek z lekcji. Dla uzupełnienia wiedzy podaję listę ćwiczeń z podręcznika, które będą pomocą w powtórzeniu materiału: „Odrodzenie w Polsce”

Ćw. I,II,III na str.104

Ćw. I i ćw. 2 na str.105 

Ćw. 5 na str.95

Str.158 – rozdział „Powtarzamy wiadomości”

Zrób ćwiczenia 1, 2, 3 a-d  na str.159

Ćw. 4, 5, 7 na str 160

Ćw. 8, 9 na str. 161

Powyższe ćwiczenia będą pomocne do przygotowania się do quizu z okresu odrodzenia. 

2. Na następną lekcję przygotuj prezentację ustną na PowerPoint, którą przedstawisz klasie. Proszę przynieść prezentacje na usb drive lub jeszcze lepiej przesłać wcześniej na adres: klasa10a@gmail.com

  1. Poniżej są tematy prezentacji oraz Lekcja 20 – Prezentacje ustne, ze wskazówkami omawianymi  na ostatniej lekcji, które mogą być pomocą w przygotowaniu prezentacji. Proszę pamiętać że jest to prezentacja ustna, a PowerPoint jest tylko pomocą i ilustracją prezentacji, proszę nie czytać z komputera. Przyniosę projektor i będziemy prezentowali na dużym ekranie.
  1. Zamość – Kolegiata/Katedra Zamojska – Victoria
  2. Sandomierz – Ratusz – Nathan
  3. Krasiczyn – Zamek – Emilia
  4. Poznań – Ratusz – Iza
  5. Kraków – Sukiennice – Arthur
  6. Kraków – Kaplica Zygmuntowska – Veronika 
  7. Płock – Katedra – Mateusz 
  8. Baranów Sandomierski – Zamek – Ola

Lekcja 19 z dnia 19 lutego 2021 – PRACA DOMOWA

Lekcja 19 z dnia 19 lutego 2021 – PRACA DOMOWA

  1. Na ostatniej lekcji powtarzaliśmy ortografię – pisownia wyrazów z h i ch, rób ćwiczenia, i ucz się pisowni. Masz na to następne 2 tygodnie, rób po kilka ćwiczeń dziennie, nie odkładaj wszystkiego na ostatnią chwilę.
  2. Oddzielnym e-mailem wyśle ci wskazówki i temat PowerPoint prezentacji która ma być gotowa na 5 marca.
  3. Obejrzyj film z linku poniżej:

  1. Okres Odrodzenia to nie tylko rozwój gospodarczy, naukowy i literacki Polski, ale również rozwój handlowy i podróże Polaków na świecie.
    Film ten opowiada o pierwszych osadnikach polskich w Ameryce, którzy przyczynili się do uratowania kolonii w Jamestown, Virginia. Była to pierwsza osada angielska w Ameryce. Film ten jest oparty na wspomnieniach polskiego osadnika Zbigniewa Stefańskiego, który pisze w starodawną polszczyzną, dlatego dobrze by było abyś oglądał/a go z mamą czy tatą, którzy pomogą ci lepiej zrozumieć.Do pomocy w zrozumieniu masz również pytania poniżej. Napisz odpowiedzi w zeszycie, a następnie napisz wypracowanie na temat: „Pierwsi Polacy w Ameryce i ich wkład w przetrwanie kolonii”. Prześlij odpowiedzi i wypracowanie na adres: klasa10a@gmail.com Pytania kontrolne do filmu:
  1. Co o ojczyźnie powiedział kronikarz polskich osadników w Jamestown wewstępie do filmu?
  2. W którym roku kapitan John Smith wraz z pięcioma Polakami przybył doAmeryki?
  3. Dlaczego Hiszpania stała się nagle potęgą europejską?
  4. Dlaczego Anglicy postanowili założyć pierwszą kolonię w Ameryce?
  5. Czego spodziewali się Anglicy po przybyciu na kontynent amerykański?
  6. Gdzie poznał kapitan Smith Polaków?
  7. Co łączyło w owym czasie Polskę i Anglię?
  8. Ilu Anglików i Szkotów mieszkało wtedy w Polsce?
  9. Ilu Polaków mieszkało wtedy w Londynie?
  10. Jak nazywała się polska ulica w Londynie?
  11. W jakich miastach polskich założyli Anglicy swoje placówki handlowe?
  12. Jakimi produktami handlowano wtedy z Polską?
  13. Jakie zawody reprezentowali pierwsi osadnicy-Polacy?
  14. Jakie kwalifikacje zawodowe mieli osadnicy angielscy?
  15. Co najpierw zbudowali Polacy w Jamestown i dlaczego było to tak ważne dlamieszkańców osady?
  16. Do czego służyła huta wybudowana przez Polaków?
  17. Jakie zdolności posiadali polscy osadnicy?
  18. Kto uratował życie kapitanowi Smith?
  19. Dlaczego Polacy nie pozwolili zabić Indianina?
  20. Co uratowało osadę Jamestown w roku 1610?
  21. Z jakiego miasta w Polsce pochodził naczelny doktor w osadzie?
  22. W co grali Polacy mieszkający w Jamestown?
  23. Co zrobili Polacy gdy Anglicy odmówili im praw wyborczych?
  24. Jakich praw domagali się Polacy?
  25. Dlaczego przyznanie praw wyborczych było tak ważne dla Polaków?
  26. Po ilu latach jeden z osadników, Jan Bogdan wrócił do Europy?
  27. Jakie historyczne znaczenie miało przetrwanie kolonii angielskiej wAmeryce?
  28. Co oznaczał rozwój handlu Anglii z Ameryką dla Polski?
  29. Komu zawdzięczamy odkrycie historii pierwszych polskich osadników wAmeryce?
  30. Jacy prezydenci amerykańscy docenili wkład Polaków w początki osadnictwaw Ameryce?

Lekcja 18 z dnia 12 lutego 2021 – praca domowa

  1. Przez ostatnie dwie lekcje poznawaliśmy rozumienie pojęcia Patriotyzmu wyrażane przez wybitne polskie postacie historyczne:
  • Jan Kochanowski – „Pieśń o spustoszeniu Podola” – str.130-1

Jan Kochanowski – „Wy którzy pospolitą rzeczą władacie” – str.138

  •   Ks. Piotr Skarga – „O miłości do ojczyzny” – str.138
  •   Jan Paweł II – „Pamięć i tożsamość” – refleksje o patriotyzmie – str.139
  •   Ostatni film opowiadający o życiu wielkiego patrioty – Władysława Zamoyskiego 

W świetle tych wypowiedzi i przemyśleń własnych napisz w zeszycie esej na jedną stronę:

„Patriotyzm jako wyraz troski o dobro wspólne”, i prześlij kopię na adres: klasa10a@gmail.com

Uwaga: pomocą w pisaniu mogą być: fragment na str. 123 – Co to są wartości, ćw. 1-c na str.133, ćw.3 na str. 134.

2. Przeczytaj ze zrozumieniem ćw. G-1 na str. 134-5 i wykonaj polecenia.

3. Naucz się recytować z pamięci fraszkę Jana Kochanowskiego „ Na zdrowie” str.123.

PRACA DOMOWA z lekcji 17 z dnia 5 lutego 2021

PRACA DOMOWA z lekcji 17 z dnia 5 lutego 2021

  1. Zrób ćwiczenia G2, G3, G4, G5 na str. 135-6.
  2. Przeczytaj uważnie i ze zrozumieniem raz jeszcze tekst Jana Pawła II z książki pt. „Pamięć i tożsamość” na str. 139 podręcznika. Następnie z pomocą punktów pisanych na lekcji napisz w zeszycie własną refleksję o patriotyzmie, którą prześlesz na adres: klasa10a@gmail.com
  3. Zachęcam  uczniów do robienia ćwiczeń-zabaw z wyrazami ó i u oraz ż i rz, bo nadal robicie błędy ortograficzne

Lekcja 16 – praca domowa z dnia 29 stycznia 2021

Bardzo dokładnie zrób pracę domową odnoszącą się do Trenu VIII, dlaczego? Tego dowiesz się na następnej lekcji.

1. Uzupełnij zdania:

Od 1575r. Jan Kochanowski mieszkał w ………………………….. Poeta przeżył tam lata opromienione szczęściem rodzinnym. Około 1579 r. spotkał go jednak straszny cios – …………………………………………………. . To przyczyniło się do powstania „………………………”.

Bohaterką tych wierszy jest właśnie ………………………………….., po stracie której dom poety jest ………………………………….. . W trenie VIII poeta opisuje ……………….. za życia dziecka i po jej ………………………. . Dom za życia Urszulki jest ……………………………, po śmierci natomiast: „ …………………………………………………..”

2Odpowiedz na pytania w podręczniku ćw.I na str. 151

3Wypełnij tabelę:
Wypisz z Trenu VIII wyrazy określające dom za życia i dom po śmierci dziecka (tekst trenu zajdziesz w podręczniku na str.151 lub w handout do lekcji 15).

Dom za życia dziecka:Dom po śmierci dziecka:




Nazwij uczucia towarzyszące tym sytuacjom.






3. Opisz nastrój panujący w domu za życia Orszulki i po jej śmierci.

……………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………

5. Przeczytaj ze zrozumieniem fragment powieści Mieczysława Jasturna „Poeta i dworzanin”, który czytaliśmy na lekcji.
„Choroba Orszulki przyszła tak nagle i uderzyła tak gwałtownie, że rodzice nie zdążyli nawet sprowadzić doktora z Radomia. A właśnie ukończyła dwa i pół roku, była zupełnie zdrowa i wesoła. Teraz jej czoło było rozpalone, oczy patrzyły jak przez mgłę, głos z trudem wychodził z krtani, błagała wzrokiem o pomoc, nie płakała. Zasnęła.Rodzice czuwali całą noc przy łóżeczku. Miała sen niespokojny. Prosiła o wodę. Nazajutrz była zupełnie nieprzytomna. Znów przyszła noc okropna, bezsenna. Rodzice upadli z nóg. Jan zdrętwiał wewnętrznie i zdawało się zobojętniał na wszystko. Nad ranem poszedł do swojego pokoju i zasnął w ubraniu na nie rozścielonym łóżku. Zbudził go straszny płacz Doroty, płacz który przebiłby niebo, gdyby było czymś, co mogłoby pojąć płacz. Nie powiedział ani słowa, nie zapłakał. Stanął przy łóżeczku, w którym leżał zimny trupek jego córeczki. Powieki miała przymknięte, cień od rzęs padał na policzki. Tylko włosy żyły, jasne, nie naruszone śmiercią, trwalsze od wszystkiego, co było dotąd Orszulą, złociły się pysznie na bieli poduszki. Można by mniemać, że mała śpi.”

6Refleksja:
Na zakończenie chciałbym, żebyście pamiętali, że w takiej sytuacji jak znalazł się
Jan Kochanowski może znaleźć się każdy człowiek, bo takie jest życie i często ludzie szybko odchodzą, czasami zupełnie niespodziewanie i potem czegoś żałujemy, dlatego chciałabym,
żebyście po tej lekcji, może dość poważnej i momentami smutnej zapamiętali sobie pewien cytat. Pochodzi on z wiersza poety ks. Jana Twardowskiego.

cytat: Śpieszmy się kochać ludzi, bo szybko odchodzą”.
Wpiszcie sobie ten cytat do zeszytu i niech będzie on dla was dewizą waszego dalszego

postępowania.

7Praca domowa: w zeszycie napisz esej na jedną stronę na temat: Czy słowa poety „Śpieszmy się kochać ludzi tak szybko odchodzą” wydają ci się słuszne?
Następnie prześlij kopię na adres klasa10a@gmail.compage2image1695376

8. Obejrzyj film odpowiedz na pytania pełnymi zdaniami w zeszycie, następnie prześlij kopię na adres:
klasa10a@gmail.com

Obejrzyj film

Pytania kontrolne „Zamek Wawelski”

  1. Ile lat temu Wawel został przebudowany w stylu Renesansowym?
  2. Wyjaśnij co to jest:a. Wykusz
    b. Krużganek c. Kaseton
    d. Portal
  3. Wyjaśnij co to był Renesans, po polsku Odrodzenie (co miało się odradzać)?
  4. W jakim kraju powstał Renesans?
  5. Jakie trzy herby znajdują się na belkowaniu wykuszu zamku wawelskiego?
  6. Jakie inne elementy dekoracyjne zdobią pilastry wykuszu?
  7. Wyjaśnij do czego służyły krużganki wawelskie?
  8. Ilu dworzan przebywało na Zamku Wawelskim w czasach Zygmunta Augusta?
  9. Które piętro Wawelu jest piętrem reprezentacyjnym?
  10. Jak wysokie są kolumny piętra reprezentacyjnego Wawelu?
  11. Do jakich wzorów nawiązywała Renesansowa rozbudowa Wawelu?
  12. Czym charakteryzują się obramowania drzwi (portale) Zamku Wawelskiego?
  13. Co kryją drzwi wawelskie z napisem „Nihil sine causa” (Nic bez przyczyny)?
  14. Jak nazywa się najsłynniejsza sala Wawelu?
  15. Jaką funkcję spełniała ta sala (co odbywało się w tej sali)?
  16. Czym charakteryzuje się (co wyróżnia tę salę)
  17. Ile głów przetrwało na suficie tej sali?
  18. Wyjaśnij, co jest sekretem Renesansowej architektury Wawelu?

page3image1696000page3image1696416

page4image1697456

Lekcja 15 – praca domowa z dnia 22 stycznia 2021

Uwaga! Przypominam, że na Moodle są ćwiczenia ortograficzne z wyrazami ó i u, które mieliście zrobić przez ostatnie 2 tygodnie. Ćwiczenia te można robić wielokrotnie aż do opanowania materiału. Quiz z ó i u  jest dostępny do 31 stycznia 2021.

Przypominam! Nie wszyscy uczniowie przesłali prace domowe z poprzedniej lekcji, proszę o uzupełnienie zaległości!

  1. Przeczytaj raz jeszcze Pieśń XXV, którą omawialiśmy na lekcji,(str.115-6) i odpowiedz na pytania: ćw.I str. 116 i ćw.II str.117. 
  2. Następnie zrób ćwiczenia gramatyczne: G1, G2, str.119 i ćw. G5, G6, G7 na str.121.
  3. Zapisz w zeszycie odpowiedzi na pytania do ćwiczeń 1, 2,3,4, na str.118 i ćw.5 na str.119.
  4. Napisz w zeszycie własnymi słowami streszczenie fraszki Jana Kochanowskiego „Na lipę” z handout przesłanego na poprzednią lekcję.
  5. Prześlij odpowiedzi do zadań w punkcie 3 i 4 na adres klasa10a@gmail.com 

LEKCJA 14. Praca domowa z 15 STYCZNIA 2021

Lekcja 14 – Praca domowa  z dnia 15 stycznia 2021

  1. Wydrukuj dołączoną Lekcję 15, będziemy z niej korzystali w tej pracy domowej i w najbliższych dwóch lekcjach.
  2. Zapoznaj się z notą biograficzną na str.1-2, następnie przejdź na str.4 i zapozna się z treścią „Fraszki”. Jest tam fraszka „Raki”, którą wspominałem na ostatniej lekcji. Przeczytaj uważnie ze zrozumieniem tę fraszkę, postaraj poznać jej treść.
  3. Przepisz tę fraszkę do zeszytu, przepisując wyrazy od prawej strony wersu (linii) do lewej, zwróć uwagę,  że wyrazy z przeczeniem nie traktujemy jako całość (w pierwszej linijce nie sobie przepisujemy jako nie sobie, bo przeczenie jest częścią tego wyrazu). Zwróć uwagę jak zmieniło się znaczenie wiersza.
  4. Odpowiedz pisemnie w zeszycie na pytania kontrolne do lekcji 15.
  5. Odpowiedz pisemnie na pytania z podręcznika na str.125 ćw.1.
  6. Prześlij odpowiedzi na pytania 4 i 5 na adres: klasa10a@gmail.com
  7. Uwaga! Zachęcam do robienia Ćwiczeń z pisowni wyrazów ó i u, które są już dostępne na Moodle, quiz za 2 tygodnie.

Lekcja 15: 

JAN KOCHANOWSKI – największy poeta polskiego Renesansu

Czego mamy się  nauczyć:

  1. Zapoznać się z biografią poety,
  2. Poznać wybrane przykłady twórczości poety:
  1. pieśni
  2. treny
  3. fraszki
  4. Znać na pamięć jeden z przykładów jego twórczości.

Nota biograficzna

Jan Kochanowski (1530 – 1584) urodził się w Sycynie w Radomskiem. Otrzymał klasyczne wykształcenie z łaciny i sztuk wyzwolonych. Mając 14 lat rozpoczął studia w Akademii Krakowskiej, następne 15 lat spędził na studiach i podróżowaniu. Był słuchaczem uniwersytetów w Królewcu mieszkając na dworze księcia Albrechta i zyskując jego przyjaźń. Studiował w Padwie filologię klasyczną, gdzie zdobył doskonałą znajomość łaciny i greki co pozwoliło mu czytać dzieła starożytnych w orginale. W 1559 r. powrócił do kraju. Tutaj poświęcił się służbie dworskiej na dworze króla Zygmunta Augusta w której wytrwał ok. dziesięciu lat. Kochanowski uhonorowany tytułem sekretarza królewskiego, wzbogacony nadaniami, porzucił dwór w końcu 1569 lub na początku 1570 r. i osiadł na stałe w Czarnolesie; w pięć lat później ożenił się z Dorotą Podlodowską. W 1578 lub 1579 r. poeta przeżył śmierć młodszej córki, Urszuli, a między 1580 a 1583 – starszej, Hanny.

Po wybraniu na króla Polski Stefana Batorego Kochanowski zbliżył się ponownie do dworu, do kanclerza Jana Zamojskiego i do samego króla, który miał rzadki, cenny dar wyszukiwania i pozyskiwania ludzi mądrych i utalentowanych. Wielu z nich było też osobiście zaprzyjaźnionych z poetą, jak np. Andrzej Patrycy Nidecki – wybitny filolog, wydawca pism Cycerona, Stanisław Fogelweder – humanista (zob. Psałterz.. .), Piotr Roizjusz (Hiszpan – Ruiz de Moroz) – profesor prawa na Akademii Krakowskiej (sławny z fraszki O doktorze Hiszpanie), Łukasz Gónicki – autor Dworzanina polskiego. 

Zmarł nagle w Lublinie 22 sierpnia 1584. Pochowany został w Zwoleniu, w pobliżu którego leży Czarnolas.

Jan Kochanowski powszechnie uznany za najwybitniejszego poetę Polski i Słowiańszczyzny aż do czasów Mickiewicza i Słowackiego. Kochanowski wyznaczył rytm całego dalszego rozwoju poezji polskiej, cieszył się wielką sławą u swych współczesnych, którzy nazywali go “kochaniem wieku”. 

W twórczości Kochanowskiego język polski uzyskał pełną dojrzałość i uważny jest za klasyka polskiego wiersza sylabistycznego.

Współcześni mu znani poeci europejscy to(sprawdź odnośniki na końcu lekcji):  

*francuski Pierre de Ronsard, *włoski Torquato Tasso, *angielski Edmund Spenser czy *Philip Sidney.

Najwyższe szczyty sztuki poetyckiej osiągnął w „Trenach” – cyklu dziewiętnastu wierszy, dziejów osobistego bólu poety napisanych po śmierci jego córeczki. Są one wyjątkowe w  literaturze światowej. Kochanowski świadomie przełamał długowieczną tradycję threnos (lament) sięgającą starożytności, co niejednokrotnie zarzucali mu współcześni zgorszeni pogwałceniem kanonów poezji klasycznej. „Treny” opiewają rozpacz ojca po stracie dziecka. Tak powstało arcydzieło gdzie konwencja została równocześnie przełamana i zachowana.

Najbardziej znany jest tren VIII gdzie poeta wyraża swój ból po śmierci swej córeczki:

TREN VIII

Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim,
     Moja droga Orszulo, tym zniknienim swoim.
Pełno nas, a jakoby nikogo nie było:
     Jedną maluczką duszą tak wiele ubyło.
Tyś za wszytki mówiła, za wszytki śpiewała,
     Wszytkiś w domu kąciki zawżdy pobiegała.
Nie dopuściłaś nigdy matce sie frasować
     Ani ojcu myśleniem zbytnim głowy psować,
To tego, to owego wdzięcznie obłapiając
     I onym swym uciesznym śmiechem zabawiając.
Teraz wszytko umilkło, szczere pustki w domu,
     Nie masz zabawki, nie masz rośmiać sie nikomu.
Z każdego kąta żałość człowieka ujmuje,
     A serce swej pociechy darmo upatruje. 

Objaśnienia: 

(*uwaga! Numery odnoszą się do wersów)

     1. pustki – miejsce nie zamieszkane, opuszczone, puste.
     2. zniknienim – zniknieniem, zniknięciem.
     4. duszą – dusza * – w znaczeniu: “żywe stworzenie”; dawniej duszami nazywano ludzi, np. szlachcic posiadał wieś z określoną ilością dusz, czyli chłopów; jedną (…) duszą (…) ubyło – z jedną duszą ubyło. Jerzy Axer przekonująco dowodził, że jest to niejako odpowiedź na cytat z listu, który otrzymał Cicero od swojego przyjaciela Serwiusza Sulpicjusza. Przyjaciel pytał Cycerona cierpiącego po śmierci córki Tulii: “in unius (Jedną) mulierculae animula (maluczką duszą) [si] iactura facta est (ubyło), tanto opere [commoveris] (tak wiele)?”. Postać i dzieło Cycerona są ważne również w Trenie XVI i XIX.
     6. wszytki kąciki – wszystkie zakamarki, całą przestrzeń domu; pobiegała – przebiegała.
     7. Nie dopuściłaś (…) matce sie frasować – nie dopuściłaś, nie pozwoliłaś, by matka się frasowała, martwiła.
     8. głowy psować – martwić się, dręczyć się myślami (psować – psuć).
     9. wdzięcznie * –  obłapiając – obłapiać – obejmować.
     11. szczere – szczery – prawdziwy.
     12. zabawka * – miłe zajęcie, zajęcie przynoszące radość (por. zabawić się).
     13. z każdego kąta – zewsząd; ujmuje – chwyta.
     14. swej pociechy – należnej mu pociechy (pociecha to również określenie dziecka  

15. darmo – na darmo, daremnie, na próżno; upatruje – wygląda, oczekuje zobaczenia, wypatruje. 

Pieśni

Innym przykładem twórczości poety są pieśni. Pieśni Kochanowskiego są różnorodne: religijne, polityczne, filozoficzne, erotyczne. Prezentują świat poety jako równowagę pomiędzy spokojnym wiejskim życiem (element bukoliczny) a troską o sprawy publiczne. Najsłynniejszą pieśnią jest „Czego chcesz od nas Panie..”. 

Pieśń

Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary?
     Czego za dobrodziejstwa, którym nie masz miary?
Kościół Cię nie ogarnie, wszędy pełno Ciebie:
     I w otchłaniach, i w morzu, na ziemi, na niebie.
Złota też, wiem, nie pragniesz, bo to wszytko Twoje,
     Cokolwiek na tym świecie człowiek mieni swoje.
Wdzięcznym Cię tedy sercem. Panie, wyznawamy,
     Bo nad to przystojniejszej ofiary nie mamy.
Tyś Pan wszytkiego świata. Tyś niebo zbudował
     I złotymi gwiazdami ślicznieś uhaftował.
Tyś fundament założył nieobeszłej ziemi
     I przykryłeś jej nagość zioły rozlicznemi.
Za Twoim rozkazaniem w brzegach morze stoi
     A zamierzonych granic przeskoczyć się boi.
Rzeki wód nieprzebranych wielką hojność mają,
     Biały dzień a noc ciemna swoje czasy znają,
Tobie k’woli rozliczne kwiatki Wiosna rodzi,
     Tobie k’woli w kłosianym wieńcu Lato chodzi,
Wino Jesień i jabłka rozmaite dawa,
     Potym do gotowego gnuśna Zima wstawa.
Z Twej łaski nocna rosa na mdłe zioła padnie,
     A zagorzałe zboża deszcz ożywia snadnie.
Z Twoich rąk wszelkie źwierzę patrza swej żywności,
     A Ty każdego żywisz z Twej szczodrobliwości.
Bądź na wieki pochwalon, nieśmiertelny Panie!
     Twoja łaska, Twa dobroć nigdy nie ustanie.
Chowaj nas, póki raczysz, na tej niskiej ziemi,
     Jedno zawżdy niech będziem pod skrzydłami Twemi.

Fraszki

Fraszki są formą literacką która upowszechnił w literaturze polskiej Jan Kochanowski. Odznaczają się zwięzłością formy i treści.

Nazwę “fraszka” (z włoskiego “frasca” – gałązka a w przenośni błahostka, drobiazg, krótki okolicznościowy wierszyk) Proponowany przez Reja termin “figliki” jakoś się nie przyjął. Stosowana już w starożytności nazwa “epigramat” ma znaczenie nieco szersze. Kochanowski napisał ponad 300 fraszek. Najdłuższa (O Łazarzowych księgach) ma 36 wierszy, najkrótsze liczą 2 wiersze. Fraszka „Do Baltazara” składa się zaledwie z 10 słów!

Większość fraszek posiada adresata: konkretną, wymienioną z nazwiska bądź imienia osobę, postać fikcyjną lub alegoryczną (np. fraszka „Do miłości”). W rzeczywistości pisane przez wiele lat fraszki tworzą liryczny pamiętnik poety. Są również wyrazem jego postawy życiowej.

„Raki” to jedna z najbardziej kunsztownych, można powiedzieć popisowych, fraszek Kochanowskiego. Utwór ten został napisany według wzorca versus cancrini, który charakteryzuje się tym, że każdy z wersów można czytać również na wspak. 

Fraszka tak odczytana daje sens wręcz przeciwny, zawiera bowiem naganę kobiet. Żart poetycki polega na tym, że w środku wiersza stoi „nie”, które zaprzecza albo drugą, albo pierwszą jego połowę, oraz na podwójnych rymach, końcowych i początkowych. Wiersz czytany na wspak brzmi: Ma rada, sobie nie paniom folgujmy, / Przysada w nich jest nie wiernie miłujmy… 

Folgujmy paniom, nie sobie – ma rada,
Miłujmy wiernie, nie jest w nich przysada,
Godności trzeba, nie zanic tu cnota,
Miłości pragną, nie pragną tu złota,
Miłują z serca, nie patrzają zdrady,
Pilnują prawdy, nie kłamają rady,
Wiarę uprzejmą, nie dar, sobie ważą,
W miarę, nie nazbyt ciągnąć rzemień* każą.
Wiecznie wam służę, nie służę na chwilę,
Bezpiecznie wierzcie, nie rad ja omylę.

*ciągnąć rzemień — zwrot utarty: wydawać pieniądze ze skórzanego, rzemiennego woreczka. 

 

Na lipę”
Gościu, siądź pod mym liściem, a odpoczni sobie!
Nie dójdzie cię tu słońce, przyrzekam ja tobie,
Choć się nawysszej wzbije, a proste promienie
Ściągną pod swoje drzewa rozstrzelane cienie.
Tu zawżdy chłodne wiatry z pola zawiewają,
Tu słowicy, tu szpacy wdzięcznie narzekają.
Z mego wonnego kwiatu pracowite pszczoły
Biorą miód, który potym szlachci pańskie stoły.
A ja swym cichym szeptem sprawić umiem snadnie,
Że człowiekowi łacno słodki sen przypadnie.
Jabłek wprawdzie nie rodzę, lecz mię pan tak kładzie
Jako szczep napłodniejszy w hesperyskim sadzie.

Pytania kontrolne

  1. W którym wieku żył Jan Kochanowski?
  2. Dlaczego myślisz nazywano poetę “kochaniem wieku “?
  3. Jakie otrzymał wykształcenie i gdzie się kształcił?
  4. Jakiej służbie poświęcił się poeta po powrocie do kraju?
  5. Gdzie w końcu osiadł?
  6. Jaką tragedię przeżył poeta?
  7. Jaki typ poety reprezentuje Kochanowski?
  8. Wymień rodzaje utworów pisanych przez poetę.
  9. Jaką nazwę noszą utwory poświęcone zmarłym osobom?
  10. Gdzie jest pochowany Jan Kochanowski.
  11. Co w biografii Kochanowskiego jest typowe dla kultury renesansu?
  12. Napisz fraszkę „Rak” w odwrotnym kierunku.

*   Pierre de Ronsard (15241585) – to poeta francuski, główny przedstawiciel renesansowej poezji francuskiej, przywódca Plejady.

W swojej twórczości, doskonałej formalnie, nasyconej erudycyjnymi aluzjami wprowadził do poezji francuskiej formy antyczne (odyelegie czy epopeje) oraz włoskie sonety miłosne inspirowane przez Petrarkę.

* Torquato Tasso (1544 – 1595) – poeta włoskiego renesansu, najlepiej znanym ze swojego poematu heroicznego „Jerozolima wyzwolona” w którym opisuje walki między chrześcijanami a muzułmanami pod koniec pierwszej krucjaty, podczas oblężenia Jerozolimy.

* Edmund Spenser (15521599) – angielski poeta i humanista. Jeden z najwybitniejszych reprezentantów angielskiego renesansu i epoki elżbietańskiej.

* Sir Philip Sidney (15541586) – jeden z najsłynniejszych przedstawicieli epoki elżbietańskiej; poeta, dworzanin, żołnierz. 

Lekcja 13 – Praca domowa z dnia 8 stycznia 2021

Drodzy uczniowie!

  1. Rozpoczęliśmy nowy rozdział Odrodzenie, dlatego proszę abyście się zapoznali z treścią następujących tekstów z podręcznika:
    A. Odrodzenie w Europie – str.96-98
    B. B. Odrodzenie w Polsce – str. 90-92
    Następnie proszę dla utrwalenia poznanych wiadomości zrobić ćwiczenia z podręcznika i przesłać kopie na adres: klasa10a@gmail.com
    Zachęcam aby w miarę sił napisać odpowiedzi w zeszycie, pisanie utrwala ortografię (pisownię).
    Str.99 ćw.I
    Str.95 ćw.5
    Str.94 ćw.3
    Str.93 ćw.II i ćw.1,2
    Str.92 ćw I
  2. Poprzednio ćwiczyliśmy pisownię z ż i rz, uczniowie, którzy nie zrobili tych ćwiczeń mają jeszcze czas przećwiczyć je na Moodle i zrobić finał Quiz do 10 stycznia.
    A teraz rozpoczynamy ćwiczenia z ortografii ó i u, które wszyscy dostali na handouts w szkole, cześć z nich zamieszczam poniżej:


TEORIA i ĆWICZENIA ORTOGRAFICZNEu” czy ó”  

Piszemy u :

1. W większości polskich wyrazów.

2. Mimo wymiany na o w zakończeniach rzeczowników:

-un, -unek, -unka, -ulec np.: opiekun, ładunek, hamulec, piastunka.

3. W zakończeniach czasowników: –uję, -ujesz, -uje, itd. mimo wymiany na o​np.: góruję, malujesz, szanuje.

4. W następujęcych czasownikach mimo wymiany na o: ​

knuć, kuć, psuć, snuć.

5. W zdrobniających zakończeniach: 

-uchny,  maluchny, -unio, – dziadunio,    -usia mamusia

-utki, – malutki,-uszek, – staruszek,​-ulek, – ojczulek.

Piszemy ó gdy:

1. W innych formach tego wyrazu lub w wyrazach pokrewnych wymieniasię na o lub e. Np.:

sól – soliszósty – sześć

ból – bolipióro– pierze

2. W zakończeniach wyrazów:

-ów, np.: ​chłopów, Kraków

​​-ówna, np.:​Kowalczykówna

-ówka, np.: ​pocztówka,  żarówka.

Zapamiętaj: “uje” się nie kreskuje, np.: maluje, rysuje

3. Na poczętku wyrazów, np.: ósmy, ósemka, ów, ówczesny, ówdzie.

4. Jest niewymienne, np.: mózg, góra, chór, córka, półka

Wyjątki stanowia wyrazy: zasuwka ( od : zasuwać) skuwka (od: skuwać) okuwka ( od: okuć) odkuwka ( od: odkuwać)

Zapamiętaj pisownię tych wyrazów:

Józef, stróż i córka

góral, żródło, czółno, górka,

żólw, jaskółka, tchórz, przepiórka,

pióra, który, wróbel, skórka,

chór i wróżby, szczegółowe,

żółte włóczki i różowe,

płótno, wióry, kłódka, półki,

różne, róże i ogórki,

późne, próby, próżne, mózgi,

póki, kłótnie, póty, rózgi,

król, królestwo i królewna,

no i królik, to rzecz pewna.

ĆWICZENIA

1. Podane wyrazy przepisz w porządku alfabetycznym. Podkreśl ó.

dwór, utwór, ogród, spór, wróg, mróz, chłód, miód, wieczór, dowód, pochód,

rój, głód, lód, bój, pokój, kółko

2. Przepisz i uzasadnij pisownię ó w podanych wyrazach, dopisujęc takie ich formy, w których występuje wymiana ó na o. Podkreśl wymieniajęce się litery ó – o .

zbiór​– zbiory
słój ​–
bór ​–
głóg ​–próg​– 
wróg ​– wrogowie
gród ​–
wąwóz​ –
powóz ​–
samochód –
przód –  przody 
pokój – 
sposób – 
powrót –
strój –

3. Przepisz i uzasadnij pisownię ó w podanych wyrazach, dopisujęc takie ich formy, w których ó wymienia się na e. Podkreśl wymieniajęce się litery ó – e.

wlókł – wlecze 
wiódł –
niósł –
wiózł –
gniótł –
plótł –
szóstka – 
pióro –
siódemka –

4. Przepisz, dopisujęc do podanych rzeczowników pokrewne czasowniki w formie bezokolicznika. Podkreśl wymieniajęce się litery ó – o.

dowóz – dowozić
przekrój –
napój – 
niepokój –
nastrój –
chłód – 
powóz –
chód –
zachód –
wschód –

5. Uzasadnij pisownię ó w podanych wyrazach, dopisując inne ich formy

lub wyrazy pokrewne. 

mój –​moje 
twój –​
swój –​
ósmy​– 
szósty  –
siódmy –
czwórka –​
dwójka  –
​trójka  –

7. Przepisz, dopisując wyrazy zdrobniałe zakończone na -ulki, -uszek, podkreślając zakończenia.

Np. krótki – króciutki

fartuch – fartuszek

pulchny –
szczupły –
chudy  –
leniuch  –maluch  –
palec –
młody  –
wąski  –
mały  –
złoty –
starzec –wianek –
cały –
drobny  –
dzbanek –
pastuch  –
puch  –
łańcuch  –

8. Przepisz, dopisując pokrewne czasowniki w formie bezokolicznika.

​płukanie – płukać  (odpowiada na pytanie: co ma robić?)​

tłuczenie  –
prucie  –
psucie  – 
kłucie  –
snucie​–
kucie  –