Kochani! Witajcie po długiej przerwie. Dzisiaj nie spotykamy się na żywo (live), a tylko przesyłam Wam materiał do pracy samodzielnej. W razie pytań, czy wątpliwości będę dyżurował przy telefonie: 403-286 3668 w czasie szkoły polskiej tj. 5:30-9:30.W szkole Św. Anny spotykamy się za tydzień tj. 23 Października 2020. Proszę kierować się bezpośrednio do naszej klasy – sala 214. BARDZO WAŻNE!Proszę o odpowiedzenie w domu na pytania Health Check i przybycie na zajęcia tylko kiedy nie macie żadnych objawów chorobowych, przestrzeganie dystansu 2 metry, noszenie maski.Więcej informacji na stronie Szkoły Polskiej w Calgary.Dzisiaj proszę o zapoznanie się z dołączonym materiałem Lekcje 1 i 2.Lekcja 1- jest to podsumowanie i rozwinięcie lekcji, którą mieliśmy w szkole.Proszę o powtórzenie materiału z podręcznika str.6-12 i 28-29 oraz ćwiczeń podanych na zajęciach w szkole. W następny piątek będzie sprawdzian z tego materiał i załączonej poniżej Lekcji 1.Na dzisiaj przeznaczona jest Lekcja 2. Proszę wykonać polecenia z Lekcji 2, pisemnie w zeszycie, następnie zrobić zdjęcia i wysłać na adres:klasa10a@gmail.com  najpóźniej do 22 października, abym zdążył sprawdzić. Uwaga: wybrany fragment literacki trzeba umieć recytować z pamięci, a interpretacja może być wypowiedzią ustną lub pisemną.
Powodzenia i do zobaczenia

Piotr Zuba

LEKCJA 1

ŹRÓDŁA CYWILIZACJI EUROPEJSKIEJ : ATENY, RZYM I JEROZOLIMA

Cywilizacja europejska ukształtowała się pod wpływem Grecji, Rzymu i Jerozolimy.

ATENY I RZYM

Starożytnym Grekom zawdzięczamy rozwój architektury (Akropol), rzeźby (Wenus z Milo), sportu (Olimpiada) i wielu innych wynalazków (demokracja), podstawy myśli filozoficznej, literatury (gatunki literackie) i teatru (tragedia, komedia). W starożytnej Grecji powstała też pierwsza akademia (szkoła) – Akademia Platońska i jej tradycja dała podstawy późniejszego uniwersytetu. 

1. Akademia Platonska – nasza cywilizacja zawdzięcza jej wypracowanie kultury naukowej w której prawda i jej poszukiwanie jest celem samym w sobie, niezależnym od koniunktury politycznej czy ekonomicznej. 
2. Pierwsza akademia powstala w Grecji w parku poświęconym greckiemu bohaterowi Akademosowi. Akademia Platońska przetrwała 900 lat i przyjęła platońska  zasadę poszukiwania naukowego: Prawda, Dobro, Piękno.
3. Poczatki dali jej filozofowie czyli miłośnicy mądrości:

– Tales z Miletu (wszystko jest z wody)

– Heraklit z Efezu (wszystko płynie)

– Parmenides z Elei (byt)

Szkoły filozoficzne Grecji

• Stoicy uczyli m. in. męstwa i zachowania spokoju (stoickiego) w każdych okolicznościach.
• Epikurejczycy twierdzili, że dopóki żyjemy, nie ma śmierci. Cieszmy się więc życiem.
• Sofiści – uczyli względności wiedzy. To sofista Protagoras z Abdery powiedział, że “człowiek jest miarą wszystkich rzeczy”.

Trzech najpopularniejszych filozofów greckich:

• Sokrates – Nie pozostawił po sobie żadnych pism. Poszukiwał mądrości dyskutując z przechodniami na ateńskim rynku. Ateńczycy skazali go na śmierć przez wypicie cykuty.
• Platon – Opisywał,  a nawet próbował założyć doskonałe państwo  (bez poetów).  Głosił, że w poznawanych rzeczach widzimy jedynie ślad wiecznych, doskonałych idei. Swoim dziełom nadał postać dialogów filozoficznych.                                                                                
• Arystoteles – Wymyślił etykę złotego środka, dał podstawy metafizyce, czyli nauce o bycie. Zajmował się psychologią, zoologią, polityką, a także teorią literatury. Jego Poetyka to pierwszy manifest sztuki klasycznej. Zdaniem autora celem poezji jest oczyszczenie duszy ludzkiej (katharsis). Autorom tragedii zalecał przestrzeganie zasady jedności akcji, miejsca i czasu.

Gatunki literackie Grecji

• Elegia – utwór okolicznościowy o tematyce poważnej, często melancholijnej.
• Epigramat – zwięzły, krótki wiersz, czasem satyryczny.
• Epos – obszerny poemat epicki, zwykle składający się z pieśni. W starożytności tematem eposu były legendarne dzieje narodu, w których formowaniu uczestniczyli zarówno ludzie, jak bogowie. Najsławniejsze eposy Homera: Iliada i Odyseja, napisane zostały wierszem zwanym heksametrem. Później gatunek ten kontynuowal w Rzymie Wergiliusz: Eneida.  A w Polsce Mickiewicz.
• Oda – wierszowana pochwała lub podziękowanie w tonie dostojnym i patetycznym. Najwybitniejszy grecki twórca tego gatunku to Pindar.
• Sielanka – pogodny wiersz pokazujący na tle wiejskiego pejzażu życie pasterzy, czasem w mitycznej Arkadii. Grecką sielankę uprawiał Teokryt, rzymską – Wergiliusz, polską – Kochanowski.
• Tren – wiersz poświęcony pamięci zmarłego. W Polsce – Kochanowski.
• Mity – opowiadania o bogach i bohaterach. Dostarczały tematów pisarzom we wszystkich epokach.

Do najpopularniejszych mitów greckich należą:

1. Orfeusz i Eurydyka          
2. Prometeusz           
3. Męka Syzyfa        
4. Dedal i Ikar
5. Wojna trojańska
6. Wędrówki Odyseusza

Dla teatru Grecy ustalili podział sztuk na tragedię i komedię -zerwał z nim ostatecznie dopiero teatr XX wieku.

• Tragedia – tragizm, temat mitologiczny, konflikt, bohater, spójna kompozycja,,styl patetyczny. Najwięksi tragicy greccy: Aischylos, Sofokles, Eurypides.

Komedia – humor, temat mitologiczny, albo współczesny, sytuacja, typ, charakter, luźna kompozycja, styl potoczny, najwybitniejszy komediopisarz: Arystofanes.

Spadkobiercą kultury greckiej był RZYM. W literaturze najważniejsi poeci rzymscy to: Wergiliusz, Horacy; filozofowie: Seneka, Marek Aureliusz.

JEROZOLIMA

Jerozolima to święte miasto trzech religii: judaizmu, chrześcijaństwa i islamu. Dla chrześcijan oznacza także Ziemię Świętą, związaną z działalnością Chrystusa. 

Zgodnie z przepowiednią Apokalipsy na końcu dziejów ukaże się Nowa Jerozolima. Historię ludzkości opi­saną w Biblii można więc ująć symbolicz­nie jako drogę od Jerozolimy ziemskiej do niebiańskiej.

Biblia uważana przez chrześcijan za Pismo Święte, Słowo Boże, jest także wspaniałym dziełem sztuki, po dziś dzień inspirującym wyobraźnię artystów.

 Stary Testament napisany został po hebrajsku i aramejsku. Powstawał w ciągu ok. 1000 lat! Najprawdopodobniej począwszy od XIII w.- aż do I w. – przed Chrystusem. W jego skład wchodzą różne formy literackie (m.in. psalmy, proroctwa, kroniki).

Nowy Testament napisany został po grecku i aramejsku. Powstawał według niektórych badaczy – między 51 a 100 rokiem po Chrystusie. Składa się z czterech Ewangelii, Dziejów Apostolskich i Listów oraz Apokalipsy św. Jana.

Pisarzom biblijnym zawdzięcza literatura:

Psalmy. 

Przypisywane Dawidowi, w rzeczywistości powstawały przez stulecia. Psalm łączy w sobie cechy modlitwy i hymnu. Pośród 150 biblijnych psalmów znajdujemy m.in. psalmy błagalne, dziękczynne, pochwalne, mądrościowe.

Proroctwa.

Prorocy biblijni (m.in. Izajasz, Ezechiel, Jeremiasz) nie byli pisarzami we właściwym znaczeniu. Wierzyli, że za ich pośrednictwem przemawia Bóg. Typowy tekst proroczy to wizja przyszłości, przepowiednia pełna symboli, utrzymana w nastroju ekstatycznym.

Pieśń nad Pieśniami. Zgodnie z tradycją żydowską – “najbardziej święta ze świętych ksiąg”. Jeden z najpiękniejszych poematów miłosnych w literaturze światowej. Dawniej bibliści uważali ten utwór za alegorię przymierza Boga i Izraela. Dziś skłonni są widzieć w nim pochwałę ludzkiej miłości i związku małżeńskiego.

Apokalipsa, czyli Objawienie św. Jana. Najbardziej tajemnicza z biblijnych ksiąg, jedyna, która mówi wyłącznie o przyszłości. Posługuje się symbolicznymi cyframi (3, 7, 1000), instrumentami (pieczęcie, trąby), zwierzętami (smok, baranek). W obrazach końca świata odsłania cel historii.

Wpływ świata antycznego i Biblii na literaturę współczesną

Wpływ świata antycznego i Biblii jest widoczny do dziś w literaturze i sztuce europejskiej.

Stylizacja biblijna stosowana przez wielu późniejszych poetów polega zazwyczaj na rytmicznej budowie utworu, powtarzalności tych samych konstrukcji składniowych, wykorzystaniu biblijnych symboli, przenośni, wyrażeń, skrótów myślowych.

LEKCJA 2

MYŚLI O JĘZYKU OJCZYSTYM W WYBRANYCH UTWORACH POETÓW I PISARZY POLSKICH

CZEGO MAMY SIĘ  NAUCZYĆ:

• Przybliżyć piękno i potrzebę języka ojczystego w tworzeniu kultury narodu.
• Poprzez recytację fragmentów wierszy uczulić się na piękno mowy ojczystej. 

POLECENIA

1. Przedstaw w formie wypowiedzi pisemnej co jest treścią wiersza Leopolda Staffa „Mowa Ojczysta”.
2. Jakie części mowy najlepiej wyrażają myśli o języku, dlaczego? (czasownik, rzeczownik, przymiotnik) – wypisz przykłady z tekstu wiersza.
3. Naucz się na pamięć recytacji wiersza Leopolda Staffa “Mowa ojczysta”.
4. Z fragmentów literackich podanych poniżej wypisz w punktach myśli o języku ojczystym.
5. Wybierz sobie dowolny fragment literacki i przedstaw klasie swoją interpretację.

DLACZEGO NALEŻY POZNAWAĆ JĘZYK NASZYCH OJCÓW?

Każdy naród posiada swój język

Każdy naród posiada swój język ojczysty. Język ojczysty jest sposobem porozumiewania się między ludżmi zamieszkującymi ten sam kraj. Jest skarbnicą myśli i wiedzy ludzkiej, wyraża przeżycia danego narodu, jego kulturę.

Miłość mowy ojczystej – wyrazem miłości do Polski

Miłość do Ojczyzny jest potrzebą każdego szlachetnego serca. Miłość tę wyrażamy w różny sposób, a zwłaszcza dbając o język ojczysty, o mowę ojczystą, o mowę rodzimą.

Bogactwo języka

Naród polski posiada piękny i bogaty język ojczysty, ukazujący naszą piękną chociaż trudną historię, nasze wielkie przeżycia i nasze gorzkie rozczarowania. Literatura polska, należąca do jednej z najpiękniejszych na świecie, ukazuje i odzwierciedla uczucia narodu polskiego w różnych chwilach jego dziejów.

Naród polski dzielnie bronił – gdy zachodziła potrzeba – swej mowy ojczystej i nie pozwolił, aby mu tę mowę zabrano, wydarto z serca, zwłaszcza w czasie niewoli.

Język ojczysty łączy i jednoczy naród

Mowa polska jest mową świętą dla każdego Polaka. Łączy ona Polaków w kraju oraz poza jego granicami, słusznie więc pisze poeta, że mowa ojczysta “łączy i w jedność splata, wychodżców polskich rzesze we wszystkich częściach świata. “

Troska o język ojczysty jest naszym obowiązkiem

Trzeba dbać o język ojczysty. Poprzez język poznajemy kulturę polską, należy o nią dbać i rozwijać ją, gdyż poznając kulturę poznajemy też naszą Ojczyznę.

LEOPOLD STAFF:         “MOWA OJCZYSTA”

Bądź z serca pozdrowiona, 

Ojczysta, święta mowo, 

Niby łańcuchem złotym 

Wiąże nas twoje słowo.

Twój dźwięk przez góry, morza, 

Łączy i w jedność splata, 

Wychodźców polskich rzesze 

We wszystkich częściach świata.

Tyś – nasza twierdza, 

Opieka i obrona, 

Ojczysta, święta mowo, 

Bądź z serca pozdrowiona.

WYBRANE MYŚLI O JĘZYKU OJCZYSTYM W TWÓRCZOŚCI POLSKICH POETÓW I PISARZY 

Mikołaj Rej ( 1505 -1569) – “Zwierzyniec”

“A niechaj narodowie wżdy postronni znają,

iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają.”

Julian Ursyn Niemcewicz ( 1757- 1841) – ” Wyrok Jowisza” 

Przez wspólny język z narody obcemi

Zgaśnie miłość swojej ziemi.

Oddzielność mowy i szat, i zwyczajów,

Te jedne czynią niepodległość krajów;

Gdy wszystkie ludy w jednym staną rzędzie,

Nikt ojczyzny mieć nie będzie.

Franciszek Ksawery Dmochowski ( 1762 – 1808) – ” Do Stanisława Augusta”

A nade wszystko szanuj mowę twą ojczystą.

Nie znać języka swego – hańbą oczywistą.

Czytać dawne języki i obce rozumieć

Dobrze jest, lecz ojczysty trzeba umieć.

Chociaż myślisz wysoko, łatwym piszesz piórem,

Bez języka nie możesz być dobrym autorem.

Cyprian Godebski ( 1765 -1809 ) -” Na odjazd Juliana Niemcewicza”

Nie uwłaczam ja obcych języków potrzebie,

Ale obcy dla obcych, swój miejmy dla siebie.

Jan Kamiński ( 1777 – 1855) – ” Do młodzieży polskiej”

Ucz się ojców twych języka,

On myśl każdą wydać zdolny;

Gnie się, dźwięczy, grzmi, przenika,

Jasny, śmiały, bo jest wolny.

Juliusz Słowacki ( 1809 – 1849) – ” Beniowski” 

Chodzi mi o to, aby język giętki

Powiedział wszystko, co pomyśli głowa:

A czasem był jak piorun jasny, prędki,

A czasem smutny jako pieśń stepowa,

A czasem jako skarga nimfy miętki,

A czasem piękny jak aniołów mowa…

Aby przeleciał wszystko ducha skrzydłem.

Strofa być winna taktem, nie wędzidłem.

Teofil Lenartowicz ( 1822 – 1893) – ” Ze starych zbroic” 

O czarodziejska ojców mowo droga,

Rycerska, twarda i jak stal chropawa,

Jak anioł jasna, jak naród uboga,

A miła sercu jak rodzinna sława.. 

Tadeusz Boy Żeleński ( 1874 -1941) – “Pieśń o mowie naszej” 

Język naszym skarbem świętym,

Nie igraszką obojętną;

Nie krwią, ale atramentem

Bije dzisiaj ludów tętno.. .